W sytuacji, kiedy czyn dokonany (lub nie) przez podejrzanego podlega przedawnieniu karalności, podejrzany bądź jego obrońca powinien złożyć wniosek o umorzenie postępowania przygotowawczego.
Wniosek o umorzenie postępowania przygotowawczego wobec przedawnienia karalności należy złożyć, opierając się o przepisy art. 17 § 1 pkt 6 oraz art. 9 § 2 Kodeksu postępowania karnego (dalej jako k.p.k.). Przedawnienie zależne jest od rodzaju popełnionego czynu oraz tego, czy popełniony czyn stanowi zbrodnię, czy występek. Należy mieć na uwadze, że im dotkliwszy czyn, tym termin przedawnienia karalności jest dłuższy.
Na wniosek czy z urzędu
Co do zasady przedawnienie karalności czynu jest brane pod uwagę z urzędu przez organy procesowe prowadzące sprawę, tj. przez prokuraturę i sąd. Stwierdzenie zaistnienia przedawnienia bezwzględnie skutkuje umorzeniem postępowania lub odmową jego wszczęcia.
Jeżeli jednakże organy procesowe nie podejmą takich kroków, podejrzanemu w sprawie zostaje złożenie wniosku. Może tego dokonać samodzielnie lub przy pomocy swojego obrońcy.
Takie uprawnienie daje podejrzanemu przepis art. 9 § 2 k.p.k., który mówi wprost, iż „strony i inne osoby bezpośrednio zainteresowane mogą składać wnioski o dokonanie również tych czynności, które organ może lub ma obowiązek podejmować z urzędu”.
Jakie są terminy przedawnienia?
Przepis art. 101. § 1. Kodeksu karnego (dalej jako k.k.) wskazuje, kiedy ustaje karalność przestępstwa. Przedawnienie karalności czynu następuje, jeżeli od czasu jego popełnienia upłynęło:
- 30 lat – gdy czyn stanowi zbrodnię zabójstwa;
- 20 lat – gdy czyn stanowi inną zbrodnię;
- 15 lat – gdy czyn stanowi występek zagrożony karą pozbawienia wolności przekraczającą 5 lat;
- 10 lat – gdy czyn stanowi występek zagrożony karą pozbawienia wolności przekraczającą 3 lata;
- 5 lat – gdy chodzi o pozostałe występki.
- 1 rok – w przypadku czynu ściganego z oskarżenia prywatnego. Termin liczony jest od chwili, gdy pokrzywdzony dowiedział się o osobie sprawcy przestępstwa. Nie później jednak niż z upływem 3 lat od czasu popełnienia czynu.
W przypadku przestępstw, które zależne są od nastąpienia określonego w ustawie skutku, bieg przedawnienia rozpoczyna się od czasu, gdy skutek nastąpił.
W przypadku natomiast występków przeciwko życiu i zdrowiu, popełnionych na szkodę małoletniego, zagrożonych karą, której górna granica przekracza 5 lat pozbawienia wolności; oraz przestępstw przeciwko wolności seksualnej i obyczajności, popełnionych na szkodę małoletniego albo gdy treści pornograficzne obejmują udział małoletniego, przedawnienie karalności przestępstwa nie może nastąpić przed ukończeniem przez niego 30. roku życia.
Przedłużenie terminów karalności
Obliczając termin przedawnienia należy mieć na uwadze treść przepisu art. 102 k.k., który wydłuża czas przedawnienia w sytuacji, w której wszczęto i przeprowadzono postępowanie przeciwko osobie.
Jeżeli w okresie przewidzianym dla występku i zbrodni ściąganych z urzędu, wszczęto postępowanie, karalność popełnionego przestępstwa zostaje przedłużona o 10 lat. W pozostałych wypadkach – o 5 lat.
Co jeżeli wyrok skazujący się już uprawomocnił?
W przypadku gdy wyrok skazujący się już uprawomocnił, kary nie można wykonać, jeżeli od uprawomocnienia się orzeczenia upłynęło:
- 30 lat – w razie skazania na karę pozbawienia wolności przekraczającą 5 lat;
- 15 lat – w razie skazania na karę pozbawienia wolności nieprzekraczającą 5 lat;
- 10 lat – w razie skazania na inną karę. Termin ten stosuje się również w przypadku środków karnych; środków kompensacyjnych oraz przepadku.
Czy jakieś czyny są wyłączone spod przedawnienia?
Wyłączeniu spod przedawnienia podlegają zbrodnie przeciwko pokojowi, ludzkości i przestępstwa wojenne.
Dodatkowo przepisów o ustaniu karalności czynu nie stosuje się do umyślnego przestępstwa: zabójstwa; ciężkiego uszkodzenia ciała; ciężkiego uszczerbku na zdrowiu lub pozbawienia wolności łączonego ze szczególnym udręczeniem, popełnionego przez funkcjonariusza publicznego w związku z pełnieniem obowiązków służbowych.
