Umowa spółki jawnej jak sama nazwa wskazuje, prowadzi do utworzenia spółki prawa handlowego – spółki jawnej. Zgodnie z art. 22 § 1 Kodeksu spółek handlowych, spółka jawna jest spółką osobową, która prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą, a nie jest inną spółką handlową. Zgodnie z definicją ustawową, spółka jawna zostaje zawiązana do realizacji wspólnego celu wspólników, jakim jest prowadzenie określonego rodzaju przedsiębiorstwa.
Spółka jawna jest jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, lecz posiadającą zdolność prawną. Oznacza to, że może nabywać prawa i zaciągać zobowiązania. Spółka ta ma również zdolność sądową, tj. może pozywać i być pozywaną. Brak osobowości prawnej spółki powoduje natomiast, że jej wspólnicy ponoszą odpowiedzialność całym swoim majątkiem za jej zobowiązania solidarnie oraz subsydiarnie.
Oznacza to, że początkowo spółka odpowiada całym swoim majątkiem, zaś kiedy przestaje być wypłacalna, wspólnicy ze swojego prywatnego majątku są zobowiązani pokryć jej wierzytelności. Kodeks spółek handlowych (dalej jako k.s.h.) mimo szczegółowego opisania tej instytucji, pozostawia wiele luzu dla współwłaścicieli. Kwestie te więc powinna regulować umowa spółki jawnej.
Umowa spółki
Umowa spółki jest podstawowym sposobem powstania spółki jawnej. Należy przy tym pamiętać, że zgodnie z art. 251 § 1 k.s.h. momentem powstania spółki jawnej jest chwila jej wpisania do rejestru KRS, nie zaś moment jej podpisania przez wspólników. Paragraf 2 powyższego przepisu mówi natomiast, że osoby, które działały w imieniu spółki po jej zawiązaniu, a przed jej wpisaniem do rejestru, za zobowiązania wynikające z tego działania odpowiadają solidarnie.
Forma umowy
Przepis art. 23 k.s.h. stanowi, iż umowa spółki jawnej powinna być zawarta na piśmie pod rygorem nieważności. Umowa ta może być również zawarta w formie z urzędowo poświadczonym podpisem, urzędowym poświadczeniem daty oraz w formę aktu notarialnego. Jednakże nie jest to wymaganie prawem, forma pisemna jest wystarczająca. Jednakże jeżeli do spółki wnoszona zostaje nierówność, wówczas umowa spółki musi zostać zawarta w formie aktu notarialnego, pod rygorem nieważności.
Elementy obligatoryjne umowy
Do elementów obligatoryjnych umowy spółki jawnej należy określenie takich informacji jak:
Data i miejsce zawarcia umowy
Wskazanie danych osób będących wspólnikami spółki
Wspólnikami spółki mogą być osoby fizyczne posiadające pełną zdolność do czynności prawnych (wspólnikiem może być również osoba prowadząca jednoosobową działalność gospodarczą) oraz osoby prawne, np. mogą nimi być inne spółki prawa handlowego. Wspólnikiem może być także przedsiębiorca prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą. Ze względu na brak osobowości prawnej, wspólnikiem nie może zostać inna spółka cywilna.
Określenie firmy i wskazanie siedziby spółki
Firma spółki jawnej musi zawierać nazwiska lub nazwy wszystkich wspólników albo nazwisko, albo nazwę jednego, lub kilku wspólników oraz dodatkowe oznaczenie „spółka jawna”. Dopuszczalne jest używanie skrótu „sp. j.”. Firma może obejmować także nazwę własną wymyśloną przez wspólników spółki, która będzie zapisana obok nazwisk lub nazw wspólników.
Siedzibą spółki jest miejscowość, w której znajduje się jej organ zarządzający. Oznacza to, że określając siedzibę spółki, nie podaje się jej pełnego adresu, a jedynie miejscowość, w której się znajduje.
Określenie wkładów wnoszonych przez każdego wspólnika i wskazanie ich wartości
Wkłady mogą być pieniężne oraz niepieniężne. Wkładami niepieniężnymi mogą być aporty – wkłady w postaci praw lub rzeczy, np. prawo do nieruchomości, usługi oraz praca.
Wkłady można podzielić na te wnoszone na własność, jak też do używania przez określony czas. W przypadku wspólnika prowadzącego jednoosobową działalność gospodarczą wkładem do spółki może być także jego przedsiębiorstwo – oddane na własność lub do korzystania.
W umowie powinno się również określić wartość wniesionych wkładów. W przypadku wkładów niepieniężnych wspólnicy mogą wspólnie przyjąć wartość dla tego wkładu lub mogą tego dokonać na podstawie oceny biegłego. Jeżeli wkładem jest praca lub usługi, ich wartość również należy wycenić, określając przy tym ilość godzin pracy w ciągu miesiąca.
Zgodnie z przepisem art. 48 § 1 k.s.h. w razie wątpliwości uważa się, że wkłady wniesione przez wspólników są równe, bez względu na ich rzeczywistą wartość. Z kolei paragraf 2 powyższego przepisu mówi, iż prawa, które wspólnik zobowiązał się wnieść do spółki, uważa się za przeniesione na spółkę.
Opisanie przedmiotu działalności spółki
Przedmiot działalności spółki powinno podawać się według Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD) i powinien on być zgodny z celem spółki, określonym w umowie. Przedmiot działalności powinien więc być określony dosyć szczegółowo.
Określenie czasu trwania spółki
Spółka może zostać zawarta na czas oznaczony lub nieoznaczony. Jeżeli w umowie nie zostanie wskazany czas trwania spółki, oznaczać to będzie, że została ona zawarta na czas nieokreślony.
Czas trwania spółki może zostać określony konkretną datą (np. 28 lutego 2019 roku), okresem (np. 3 lata), czy też konkretnym zdarzeniem (np. wyprodukowanie określonej liczby samochodów ciężarowych). Wspólnicy w każdym czasie mają prawo podjąć uchwałę o przedłużeniu czasu trwania spółki. Uchwała ta musi być jednomyślna.
Podpisy wspólników
Inne postanowienia
Powyżej wskazane elementy umowy są określone przez k.s.h. i ich brak w umowie powoduje jej wadliwość. Jednakże wspólnicy mogą określić w umowie również inne postanowienia, jeżeli kodeks na to zezwala.
Reprezentacja spółki
W umowie spółki warto jest określić zasady reprezentacji spółki. Zasadniczo każdy wspólnik ma prawo reprezentować spółkę. Jednakże zgodnie z art. 30 § 1 k.s.h., umowa może pozbawiać wspólnika prawa reprezentowania spółki albo może stanowić, iż do jej reprezentowania zostanie on uprawniony łącznie z innym wspólnikiem lub prokurentem.
Przy czym, prawa reprezentowania spółki nie można ograniczyć ze skutkiem wobec osób trzecich, co oznacza, że działanie wspólnika wyłączone umownie dalej wywołuje skutki prawne wobec osób trzecich.
Umowa jednocześnie nie może stanowić o przekazaniu prowadzenia spraw spółki osobom trzecim z wyłączeniem wspólników czy ograniczać prawa wspólnika do osobistego zasięgania informacji o stanie majątku i interesów spółki oraz prawa do osobistego przeglądania ksiąg i dokumentów spółki.
Warto również zaznaczyć w umowie, jakie sprawy dla swojej skuteczności wymagają uchwały wspólników, a jakie nie. Co do zasady prowadzenie spraw nieprzekraczających zakresu zwykłych czynności spółki nie wymaga uchwały.
Udziały w zyskach i stratach
W umowie należy również ująć, czy udział kapitałowy wspólnika odpowiada wartości rzeczywiście wniesionego wkładu oraz, czy wspólnicy są uprawnieni albo zobowiązani do podwyższenia umówionego wkładu. Ponadto wspólnicy powinni ustalić, czy udział w zyskach i stratach odpowiada wartości wniesionego wkładu oraz, czy jacyś wspólnicy są zwolnieni od udziału w stratach.
Rozwiązanie umowy spółki
Umowa może także określać, jakie sytuacje prowadzą do rozwiązania spółki. Przypadki, kiedy spółka zostaje rozwiązana z mocy prawa, zostały opisane w art. 58 k.s.h. Należy jednak pamiętać, że niektóre z nich są tzw. Przesłankami względnymi. Wspólnicy mają więc prawo uregulować je odmiennie.
Przeniesienie praw i obowiązków wspólnika
Przeniesienie ogółu praw i obowiązków wspólnika może zostać przeniesiona na inną osobę tylko wówczas, gdy umowa spółki tak stanowi.
Zmiana umowy spółki
Wspólnicy mogą ustalić również sposób zmiany umowy spółki. Zgodnie z przepisem art. 9 k.s.h., zmiana postanowień umowy spółki wymaga zgody wszystkich wspólników. W umowie można natomiast zawrzeć zapis, że np. do zmiany umowy spółki wymagana będzie większość głosów wspólników. Warto także, aby wspólnicy podjęli decyzję, w jaki sposób podejmowane będą uchwały – jednomyślnie, większością głosów zwykłą czy też kwalifikowaną.
