Umowa składu jest umową nazwaną uregulowaną w art. 853-8599 Kodeksu cywilnego. Umowa zobowiązuje przedsiębiorcę składowego do przechowania, za wynagrodzeniem, rzeczy ruchomych oznaczonych w umowie. Przedsiębiorca składowy jest obowiązany również wydać składającemu pokwitowanie, w którym powinny zostać wymienione rodzaj, ilość, oznaczenie oraz sposób opakowania rzeczy.
Umowa składu nie może być stosowana w przypadku, gdy przedsiębiorca składowy nabywa własność złożonych rzeczy i jest obowiązany zwrócić tylko taką samą ilość rzeczy tego samego gatunku i takiej samej jakości.
Elementy umowy
Aby umowa mogła zostać uznana za umowę składu, muszą się w niej znaleźć następujące elementy:
- zobowiązanie przedsiębiorcy składowego do przechowania oznaczonych w umowie rzeczy ruchomych;
- oznaczenie rzeczy ruchomych;
- zobowiązanie składającego do zapłaty wynagrodzenia.
Strony umowy składu
Stronami umowy składu są przedsiębiorca składowy oraz składający.
Przedsiębiorca składowy może być stroną umowy tylko w wypadku gdy wykonuje swoją działalność profesjonalnie, zarobkowo i w sposób ciągły.
Ustawa nie określa, kim może być składający. Przyjąć należy więc, iż może być nim każdy podmiot prawa cywilnego, tj. osoba fizyczna, prawna bądź jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej. Należy podkreślić, iż tytuł prawny składowanych rzeczy jest nieistotny – umowę zawrzeć może zarówno osoba będąca właścicielem rzeczy bądź też jej posiadacz samoistny.
Forma umowy składu
Kodeks cywilny nie definiuje, w jakiej formie umowa składu powinna zostać zawarta. Co oznacza, że nie musi mieć żadnej formy szczególnej. Umowa składu może być więc zawarta w dowolny sposób, jednakże zaleca się zawarcie jej w formie co najmniej pisemnej (dla celów dowodowych).
Przedmiot umowy składu
Przedmiotem umowy jest usługa świadczona przez przedsiębiorcę, polegająca na składzie rzeczy ruchomej oznaczonej co do gatunku bądź tożsamości. Przedmiotem składu mogą być wyłącznie rzeczy ruchome, również zwierzęta. Przedmiotem składu nie mogą być natomiast pieniądze i papiery wartościowe.
Istotny jest fakt, że w przypadku rzeczy składowych oznaczonych co gatunku, przedsiębiorca ma obowiązek zwrócić rzeczy tego samego gatunku w takiej samej ilości i jakości (nie muszą być to te same rzeczy).
Natomiast w przypadku rzeczy oznaczonych co do tożsamości przedsiębiorca nie może wydać składającemu innej podobnej lub też identycznej rzeczy – powinien oddać tę samą rzecz, którą składający oddał do składu, gdyż rzecz ta jest niezamienna ze względu na swe właściwości tylko ich dotyczące.
Po przyjęciu rzeczy, przedsiębiorca składowy ma obowiązek wydać składającemu pokwitowanie, które powinno wymieniać rodzaj, ilość, oznaczenie oraz sposób opakowania rzeczy, a także inne istotne postanowienia umowy.
Obowiązki przedsiębiorcy składowego
Na mocy umowy przedsiębiorca składowy zobowiązuje się sprawować pieczę nad oddanymi do składu rzeczami. Sprawując pieczę nad rzeczą, przedsiębiorca powinien podejmować działania, dzięki którym rzecz zostanie utrzymana w takim stanie, w jakim znajdowała się w chwili przyjęcia. Oznacza to, że jest on obowiązany dokonywać odpowiednich czynności konserwacyjnych oraz ubezpieczyć rzecz, jeśli zostało mu to zlecone.
Przedsiębiorca odpowiada za szkodę, która może wyniknąć z utraty, ubytku lub uszkodzenia rzeczy w czasie jej składowania. Jednakże może on zostać zwolniony z odpowiedzialności, o ile udowodni, że nie mógł zapobiec szkodzie, mimo dołożenia należytej staranności.
Co więcej, jeżeli składowana jest rzecz narażona na zepsucie, a nie można czekać na zarządzenie składającego, przedsiębiorca składowy ma prawo, a gdy wymaga tego interes składającego – obowiązek, sprzedać rzecz z zachowaniem należytej staranności.
Wynagrodzenie
Umowa składu posiada odpłatny charakter. Składający ma obowiązek zapłaty wynagrodzenia za usługę świadczoną przez przedsiębiorcę. Wynagrodzenie powinno obejmować wszelkie czynności, które przedsiębiorca powinien podjąć, wykonując obowiązek pieczy nad rzeczą.
Termin zawarcia oraz wypowiedzenia umowy
Umowa składu może zostać zawarta na czas oznaczony lub nieoznaczony. Umowę zawartą na czas oznaczony uważa się za przedłużoną na czas nieoznaczony, jeżeli na 14 dni przed upływem terminu przedsiębiorca składowy nie zażądał listem poleconym odebrania rzeczy w umówionym terminie.
Co ważne, pomimo zawarcia umowy na czas oznaczony przedsiębiorca może w każdym czasie, z ważnych przyczyn, wezwać składającego do odebrania rzeczy. Jest zobowiązany przy tym wyznaczyć mu odpowiedni termin ich odebrania.
Jeżeli jednak składający nie odbierze rzeczy mimo upływu wyznaczonego terminu lub terminu wypowiedzenia umowy składu, przedsiębiorca składowy może oddać rzecz na przechowanie na koszt i ryzyko składającego.
Przy czym może on tego dokonać tylko, w przypadku, kiedy uprzedził składającego o zamiarze skorzystania z przysługującego mu prawa listem poleconym, wysłanym nie później niż na 14 dni przed upływem umówionego terminu.
Umowę składu zawartą na czas nieoznaczony przedsiębiorca składowy może wypowiedzieć listem poleconym, z zachowaniem terminu miesięcznego, jednakże nie wcześniej niż po upływie 2 miesięcy od złożenia rzeczy.
