Umowa komisu to umowa, na mocy której przyjmujący zlecenie (komisant) zobowiązuje się za wynagrodzeniem (prowizja) w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa do kupna lub sprzedaży przedmiotu komisu na rachunek dającego zlecenie (komitenta), lecz w imieniu własnym.
Umowa komisu uregulowana została w art. 765 k.c. i dalej. Umowa ta jest odpłatna i wzajemna. Do jej zawarcia nie jest wymagana szczególna forma. Charakterystyczną cechą jej jest to, że w roli komisanta zawsze występuje osoba prowadząca działalność gospodarczą.
Należy zauważyć, że w żadnym wypadku stronami umowy komisu nie są kontrahenci komisanta. Są oni stronami oddzielnych umów sprzedaży zawieranych z komisantem
Przedmiot umowy
Przedmiotem umowy komisu mogą być jedynie rzeczy ruchome. W żadnym wypadku nie mogą być nieruchomości, prawa majątkowe czy całe kompleksy praw np. przedsiębiorstwo czy gospodarstwo rolne.
Co więcej, omawiana umowa nie może dotyczyć przeniesienia praw na dobrach niematerialnych. Przy czym za dopuszczalne, kodeks przewiduje sprzedaż bądź kupno dóbr niematerialnych zamieszczonych na nośniku, mającym postać rzeczy ruchomej i ściśle z nim związanych np. nośniki CD czy DVD.
Rodzaje umów
Umowa komisu może przyjąć dwie formy:
- umowę komisu sprzedaży (komis sprzedaży): na jej podstawie komisant zobowiązuje się w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa do sprzedaży rzeczy ruchomych na rachunek komitenta, lecz w imieniu własnym;
- umowę komisu kupna (komis kupna): na jej podstawie, komisant zobowiązuje się w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa do kupna rzeczy ruchomych na rachunek komitenta, lecz w imieniu własnym (w praktyce występuje bardzo rzadko).
Możliwe jest również zawarcie umowy komisu łączącej oba wskazane rodzaje, na podstawie której komisant jest zobowiązany zarówno do kupna, jak i sprzedaży rzeczy ruchomych na rachunek komitenta, ale we własnym imieniu.
Przechowanie przedmiotu komisu
Cel obu stron umowy powinien być zbieżny – sprzedaż lub kupno określonej rzeczy. Przy czym należy pamiętać, że osoba prowadząca komis nie kupuje rzeczy, a jedynie bierze ją na przechowanie. Właścicielem owej rzeczy, aż do chwili jej sprzedania jest komitent.
Obowiązki komisanta
Artykuł 766 k.c. stanowi, iż komisant ma obowiązek wydać komitentowi wszystko to, co przy wykonaniu zlecenia dla niego uzyskał, w szczególności powinien przelać na niego wierzytelności, które nabył na jego rachunek. Dodatkowo, w przypadku gdy komisant zawarł umowę na warunkach korzystniejszych od warunków oznaczonych przez komitenta, uzyskana korzyść należy się komitentowi (art. 767 k.c.).
Cena przedmiotu komisu
Istotnym elementem umowy komisu dla obu jej stron jest oznaczenie ceny rzeczy, którą komisant ma sprzedać lub zakupić. Strony mają znaczną dowolność przy określaniu cen, mogą to zrobić w sposób ścisły i konkretny, lecz mogą również ją określić w inny sposób – na przykład wskazując górną i dolną granicę tej ceny.
Mogą również w ogóle jej nie określać, wtedy zgodnie z ustawą komitent godzi się na sprzedaż za cenę „możliwą do osiągnięcia”.
W przypadku, gdy komisant nabył rzecz za cenę wyższą od ceny oznaczonej przez komitenta, komitent może niezwłocznie po otrzymaniu zawiadomienia o wykonaniu zlecenia oświadczyć, że nie uznaje czynności za dokonaną na jego rachunek.
Natomiast brak takiego oświadczenia jest jednoznaczny z wyrażeniem zgody na wyższą cenę. Komitent nie może żądać zapłacenia różnicy ceny ani odmówić zgody na wyższą cenę, jeżeli zlecenie nie mogło być wykonane po cenie oznaczonej, a zawarcie umowy uchroniło komitenta od szkody.
Prowizja od sprzedaży
Komisant po sprzedaniu przedmiotu komisu ma prawo do prowizji od sprzedaży. Jeżeli umowa jest wykonywana w częściach, komisant nabywa roszczenie o prowizję w miarę wykonywania umowy. Przy czym komisant ma prawo żądać prowizji także wtedy, gdy umowa nie została wykonana z przyczyn leżących po stronie komitenta.
Dla zabezpieczenia roszczeń o prowizję oraz roszczeń o zwrot wydatków i zaliczek udzielonych komitentowi, jak również dla zabezpieczenia wszelkich innych należności wynikłych ze zleceń komisowych, komisantowi przysługuje ustawowe prawo zastawu na rzeczach stanowiących przedmiot komisu.
Zastaw może trwać, dopóki rzeczy te znajdują się u niego lub u osoby, która je dzierży w jego imieniu, albo dopóki może nimi rozporządzać za pomocą dokumentów.
