Odmowa składania zeznań – wzór

Odmowa składania zeznań to prawo, które przysługuje niektórym osobom przy każdej sprawie sądowej, a także na etapie postępowania przygotowawczego. O takim prawie świadek powinien dowiedzieć się od Policji, Prokuratora czy sądu. Aby zostać zwolnionym z obowiązku składania zeznań, należy złożyć stosowne oświadczenie ustnie lub na piśmie. Jak napisać oświadczenie o odmowie składania zeznań?

Aby ułatwić Ci sporządzenie takiego pisma i odciążyć cię od konieczności spełnienia wszystkich formalnych wymogów przy konstruowaniu dokumentu – opracowaliśmy gotowy do wypełnienia wzór odmowy składania zeznań – który pobierzesz u góry↑

Prawo do odmowy składania zeznań

Zgodnie z procedurą prawa cywilnego, żaden świadek nie ma prawa odmówić złożenia zeznań – powinien na wezwanie stawić się przed sądem i udzielić odpowiedzi na pytania. Przepisy przewidują jednak pewne wyjątki od tej zasady.

Odmowa składania zeznań przez świadka przysługuje na podstawie art. 182 ustawy kodeks postępowania karnego, w brzmieniu:

Zatem prawo do odmowy składania zeznań przysługuje przede wszystkim osobom bliskim oskarżonego, a także tym świadkom, którzy są oskarżeni o współudział w przestępstwie w innej toczącej się sprawie.

Oświadczenie o odmowie składania zeznań na piśmie składa się zarówno w przypadku sprawy sądowej, jak i w trakcie postępowania przygotowawczego, czyli przed prokuratorem, na Policji lub przed innym organem prowadzącym to postępowanie.

Świadek powinien zostać pouczony o przysługującym mu prawie do odmowy. Jeśli z niego skorzysta, powinien zostać bezwzględnie zwolniony z obowiązku składania zeznań.

Kto może odmówić składania zeznań?

Odmówienie składania zeznań przysługuje osobom bliskim oskarżonego. Kto zalicza się jednak – w obliczu przepisów prawa – do osób najbliższych? O tym, kto dokładnie może skorzystać z tego zwolnienia – mówi art. 115 ustawy kodeks karny, zgodnie z którym osoby najbliższe oskarżonego to:

• małżonek,
• wstępny,
• zstępny,
• rodzeństwo,
• powinowaty w tej samej linii lub stopnia,
• osoba pozostająca w stosunku przysposobienia (i jej małżonek),
• osoba pozostająca we wspólnym pożyciu (partner, konkubent, konkubina).

Prawo do odmowy składania zeznań trwa również po ustaniu małżeństwa czy po rozwiązaniu stosunku przysposobienia.

Warto zauważyć przy tym, że na liście osób bliskich oskarżonego nie znajduje się jego narzeczona/narzeczony. Takiej osobie przysługuje prawo do odmowy składania zeznań, jeśli pozostaje ona we wspólnym pożyciu z oskarżonym.

Poza tym odmówić składania zeznań może też ten świadek, którego osoba najbliższa występuje w charakterze oskarżonego w tym samym postępowaniu, w którym świadek jest przesłuchiwany. Nadal powinien on jednak złożyć zeznania w sprawie innych oskarżonych w tej samej sprawie, jeśli nie pozostaje z nimi w bliskiej relacji.

Jak uzyskać zwolnienie z obowiązku składania zeznań?

Odmowa składania zeznań na piśmie nie jest akceptowana przez większość sądów, choć takie rozwiązanie wydaje się najbardziej praktyczne. Sądy wymagają, aby oświadczenie o odmowie składania zeznań zostało złożone ustnie do protokołu.

Wynika to z faktu, że osoba wezwana jako świadek musi mieć świadomość ciążących na niej obowiązków, w tym przede wszystkim obowiązku stawienia się przed sądem nawet wtedy, kiedy świadek ma zamiar skorzystać z możliwości odmówienia składania zeznań.

W praktyce oznacza to, że tylko ustnie złożone przez świadka oświadczenie pozwala zweryfikować swobodę jego wypowiedzi oraz tożsamość – sąd ma pewność, że ani oskarżony, ani inna osoba trzecia nie przymusiła świadka do złożenia takiego oświadczenia.

Zatem odmowa składania zeznań na policji, przed sądem czy prokuratorem nie zawsze może przyjmować formę pisemną – nie ma gwarancji, że taki dokument zostanie zaakceptowany przez sąd czy organ prowadzący postępowanie przygotowawcze.

Kiedy świadek wie, że może złożyć pisemne oświadczenie o odmowie składania zeznań? Informację na ten temat może otrzymać w wezwaniu na sprawę. W treści pouczenia o możliwości odmowy składania zeznań powinno znaleźć się określenie, w jakiej formie należy złożyć oświadczenie w tej sprawie.

Jeśli jest tam mowa o pisemnym oświadczeniu, to świadek może przesłać do sądu pismo przed terminem sprawy lub wnieść je osobiście w trakcie rozprawy.

Możliwość złożenia pisemnego oświadczenia o odmowie składania zeznań potwierdza też uchwała Sądu Najwyższego z dnia 2 października 2006 roku w sprawie I KZP 22/06.

Jak napisać oświadczenie o odmowie składania zeznań?

Zwrot „odmawiam składania zeznań” to nieco za mało, aby sąd zwolnił świadka z obowiązku zeznawania w sprawie. Jeśli złożenie pisemnego oświadczenia zostało dopuszczone przez sąd, prokuratora czy policję, należy przygotować dokument, który zawiera między innymi:

• oświadczenie o chęci skorzystania z prawa do odmowy składania zeznań na podstawie przepisów KPK,
• dane oskarżonego, którego dotyczy postępowanie,
• oznaczenie sygnatury akt sprawy,
• oznaczenie stopnia pokrewieństwa lub innej bliskiej relacji z oskarżonym, która uprawnia do skorzystania ze zwolnienia,
• podpis świadka, który odmawia składania zeznań.

Prawo do odmowy składania zeznań a prawo do odmowy odpowiedzi na pytanie

Warto zauważyć, że prawo odmowy składania zeznań to nie to samo, co prawo odmowy odpowiedzi na poszczególne pytania. Zgodnie z treścią art. 261 KPC świadek może odmówić odpowiedzi na pytanie, jeżeli zeznanie mogłoby narazić jego lub osoby mu bliskie na:

• odpowiedzialność karną,
• hańbę,
• dotkliwą i bezpośrednią szkodę majątkową.

W tym przypadku jako osoby bliskie uznaje się jednak wyłącznie osoby z kręgu rodziny świadka, a nie te, które pozostają z nim w faktycznym pożyciu.

Jeśli świadek odmawia udzielenia odpowiedzi na pytanie, musi wskazać przyczynę odmowy, aby sąd mógł ją zweryfikować. Poza tym, prawo do odmowy udzielenia odpowiedzi na niektóre pytania przysługuje też w przypadku, kiedy zeznania byłyby połączone z pogwałceniem tajemnicy zawodowej.

Kilka słów na koniec

Zgodnie z przepisami prawa cywilnego nikt nie może odmówić zeznań – będąc w charakterze świadka, chyba że (tak jak mówi art. 261 § 1 k.p.c.) będzie to osoba bliska dla oskarżonego.

Oświadczenie dotyczące skorzystania z prawa odmowy zeznań najlepiej złożyć na piśmie i co ważne – w razie zaistnienia jakichś okoliczności – świadek może zmienić decyzję i złożyć zeznania w postępowaniu sądowym, postępowaniu karnym lub postępowaniu przygotowawczym.

Przepis, który warto znać:

Polecane wzory pism:

• Oświadczenie o odmowie składania zeznań na piśmie
• Wniosek o wycofanie zeznań wzór