Usługa komisu zdefiniowana jest w art. 765 Kodeksu cywilnego: „przez umowę komisu przyjmujący zlecenie (komisant) zobowiązuje się za wynagrodzeniem (prowizja) w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa do kupna lub sprzedaży rzeczy ruchomych na rachunek dającego zlecenie (komitenta), lecz w imieniu własnym”. Stronami umów komisu nie są kontrahenci komisanta, są oni stronami oddzielnych umów sprzedaży zawieranych z komisantem.

Umowa komisu – przedmiot

Przedmiotem umowy komisu w żadnym wypadku nie mogą być nieruchomości, prawa majątkowe czy całe kompleksy praw m.in. przedsiębiorstwo czy gospodarstwo rolne. Co więcej, omawiana umowa nie może dotyczyć przeniesienia praw na dobrach niematerialnych. Przy czym za dopuszczalne, kodeks przewiduje sprzedaż bądź kupno dóbr niematerialnych zamieszczonych na nośniku, mającym postać rzeczy ruchomej i ściśle z nim związanych np. nośniki CD czy DVD.

Umowa komisu – rodzaje

Przez umowę komisu należy rozumieć dwa rodzaje umów:

• umowę komisu sprzedaży (komis sprzedaży): na jej podstawie komisant zobowiązuje się w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa do sprzedaży rzeczy ruchomych na rachunek komitenta, lecz w imieniu własnym;
• umowę komisu kupna (komis kupna):  na jej podstawie, komisant zobowiązuje się w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa do kupna rzeczy ruchomych na rachunek komitenta, lecz w imieniu własnym (w praktyce występuje bardzo rzadko).

Możliwe jest również zawarcie umowy komisu łączącej oba wskazane rodzaje, na podstawie której komisant jest zobowiązany zarówno do kupna, jak i sprzedaży rzeczy ruchomych na rachunek komitenta, ale we własnym imieniu.

Umowa komisu – przechowanie

Cel obu stron umowy powinien być zbieżny – sprzedaż lub kupno określonej rzeczy. Przy czym należy pamiętać, że osoba prowadząca komis (komisant) nie kupuje rzeczy, a jedynie bierze ją na przechowanie. Właścicielem owej rzeczy, aż do chwili jej sprzedania jest komitent.

Obowiązki komisanta

Artykuł 766 k.c. stanowi, iż komisant ma obowiązek wydać komitentowi wszystko to, co przy wykonaniu zlecenia dla niego uzyskał, w szczególności powinien przelać na niego wierzytelności, które nabył na jego rachunek. Dodatkowo, w przypadku gdy komisant zawarł umowę na warunkach korzystniejszych od warunków oznaczonych przez komitenta, uzyskana korzyść należy się komitentowi (art. 767 k.c.).

Umowa komisu – cena rzeczy

Istotnym elementem umowy komisu dla obu jej stron jest oznaczenie ceny rzeczy, którą komisant ma sprzedać lub zakupić. Strony mają znaczną dowolność przy określaniu cen, mogą to zrobić w sposób ścisły i konkretny, lecz mogą również ją określić w inny sposób – na przykład wskazując górną i dolną granicę tej ceny, mogą również w ogóle jej nie określać, wtedy zgodnie z ustawą komitent godzi się na sprzedaż za cenę „możliwą do osiągnięcia”. Zgodnie z treścią art. 768 Kodeksu cywilnego, jeżeli komisant sprzedał oddaną mu do sprzedaży rzecz za cenę niższą od ceny oznaczonej przez komitenta, obowiązany jest zapłacić komitentowi różnicę.

W przypadku, gdy komisant nabył rzecz za cenę wyższą od ceny oznaczonej przez komitenta, komitent może niezwłocznie po otrzymaniu zawiadomienia o wykonaniu zlecenia oświadczyć, że nie uznaje czynności za dokonaną na jego rachunek; brak takiego oświadczenia jest jednoznaczny z wyrażeniem zgody na wyższą cenę. Komitent nie może żądać zapłacenia różnicy ceny ani odmówić zgody na wyższą cenę, jeżeli zlecenie nie mogło być wykonane po cenie oznaczonej, a zawarcie umowy uchroniło komitenta od szkody.

Zapłata prowizji

Komisant natomiast w chwili, gdy komitent otrzyma rzecz albo cenę nabywa roszczenie o zapłatę prowizji. Jeżeli umowa jest wykonywana w częściach, komisant nabywa roszczenie o prowizję w miarę wykonywania umowy. Przy czym komisant ma prawo żądać prowizji także wtedy, gdy umowa nie została wykonana z przyczyn leżących po stronie komitenta. Dla zabezpieczenia roszczeń o prowizję oraz roszczeń o zwrot wydatków i zaliczek udzielonych komitentowi, jak również dla zabezpieczenia wszelkich innych należności wynikłych ze zleceń komisowych komisantowi przysługuje ustawowe prawo zastawu na rzeczach stanowiących przedmiot komisu, dopóki rzeczy te znajdują się u niego lub u osoby która je dzierży w jego imieniu, albo dopóki może nimi rozporządzać za pomocą dokumentów.