Prawo do urlopu macierzyńskiego otrzymują osoby zatrudnione na etacie oraz przedsiębiorcy, jeżeli opłacają ubezpieczenie chorobowe. Praca na urlopie macierzyńskim jest możliwa – kobieta przebywająca na urlopie macierzyńskim może jednocześnie wykonywać pracę zarobkową. Jednakże, aby nie stracić zasiłku macierzyńskiego, musi spełniać pewne warunki.

Urlop macierzyński a zasiłek macierzyński

Urlop macierzyński jest świadczeniem mającym przede wszystkim zagwarantować matce dziecka potrzebny czas do rekonwalescencji i wypoczynku po ciąży i porodzie oraz dać odpowiedni czas na odchowanie nowonarodzonego dziecka.

Prawo do urlopu macierzyńskiego posiadają pracownicy zatrudnieni na podstawie umowy o pracę oraz osoby prowadzący działalność gospodarczą, którzy opłacali ubezpieczenie chorobowe. Z kolei prawo do urlopu nie będzie przysługiwało pracownikom przebywającym na urlopie bezpłatnym oraz tym, którym dziecko urodziło się w trakcie przebywania na urlopie wychowawczym.

 Oprócz kobietom, które urodziły dziecko naturalnie, prawo do urlopu przysługuje również osobom, które zdecydowały się na przysposobienie dziecka, jeśli dziecko jest poniżej 7. roku życia, a w szczególnych sytuacjach, gdy nie ukończyło 10. roku życia.

Urlop macierzyński jest urlopem obligatoryjnym, z którego musi skorzystać każda pracująca lub prowadząca działalność matka po urodzeniu dziecka. Urlop ten może być wykorzystany już w trakcie ciąży, w okresie do sześciu tygodni przed przewidywaną datą porodu.

Skorzystanie z tej możliwości proporcjonalnie skraca czas urlopu po porodzie. Ten „przymusowy” okres rekonwalescencyjny trwa 14 tygodni. Kobieta nie ma możliwości zrezygnowania z niego i powrotu do pracy. Po tym okresie pracownica może zaniechać korzystania z urlopu, przekazując pozostałą jego część pracującemu ojcu dziecka.

Długość urlopu macierzyńskiego jest zależny od ilość dzieci urodzonych w czasie jednego porodu. Jest to odpowiednio:

• 20 tygodni w przypadku urodzenia lub przyjęcia na wychowanie jednego dziecka;
• 31 tygodni w przypadku urodzenia lub przyjęcia na wychowanie dwojga dzieci;
• 33 tygodnie w przypadku urodzenia lub przyjęcia na wychowanie trojga dzieci;
• 35 tygodni w przypadku urodzenia lub przyjęcia na wychowanie czworga dzieci;
• 37 tygodni w przypadku urodzenia lub przyjęcia na wychowanie pięciorga i więcej dzieci. 

Urlop macierzyński – na jakie świadczenia może liczyć pracownica?

W okresie urlopu macierzyńskiego przysługuje zasiłek macierzyński z ZUS. Miesięczna wysokość tego świadczenia to:

• 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia wypłaconego matce przez pracodawcę w okresie ostatnich 12 miesięcy;

lub ewentualnie

• 80% tego wynagrodzenia, jeśli matka dziecka złoży – nie później niż 21 dni po porodzie – wniosek o udzielenie jej urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze bezpośrednio po urlopie macierzyńskim.

Zasiłek macierzyński przysługuje także kobiecie prowadzącej działalność gospodarczą, która odprowadza składki chorobowe. Wysokość zasiłku zależy od wysokości opłacanych składek, tj. od zadeklarowanej podstawy, od której oblicza się składki, w okresie ostatnich 12 miesięcy przed rozpoczęciem urlopu macierzyńskiego.

Jeżeli jednak przed porodem (ew. przyjęciem dziecka) składki były opłacane krócej aniżeli 12 miesięcy, zasiłek macierzyński zostanie obliczony na podstawie pełnych miesięcy kalendarzowych, za które było płacone ubezpieczenie.

Aby otrzymać wyższy zasiłek, należy odprowadzać składki chorobowe od podstawy wyższej aniżeli minimalna. Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne w 2021 roku nie może być niższa niż 3.155,40 zł. Wylicza się ją jako 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie w roku 2021 wynosi 5.259 zł.

Praca na urlopie macierzyńskim – czy to możliwe?

Nie ma się co oszukiwać, okres przebywania na urlopie macierzyńskim jest czasem, w którym kobieta osiąga niższe dochody, aniżeli wypracowywałaby będąc aktywną zawodowo.

Dodatkowo dochodzi nowy członek rodziny, którego koszty utrzymania wcale nie są niskie. Stąd też wiele kobiet zadaje sobie pytanie – czy praca na urlopie macierzyńskim jest możliwa?

Kodeks pracy wskazuje wprost, że w czasie urlopu rodzicielskiego pracownik ma prawo do dodatkowej pracy. Nie reguluje natomiast tej kwestii w stosunku do urlopu macierzyńskiego. W praktyce jednak jest to możliwe, pod warunkiem spełnienia określonych przesłanek.

Umowa o pracę

Pracownica posiadająca umowę o pracę ma prawo podjąć dodatkowe „zatrudnienie” u swojego aktualnego pracodawcy na podstawie umowy o pracę po wykorzystaniu 20 tygodni urlopu macierzyńskiego. Praca ta jest również możliwa w czasie urlopu rodzicielskiego.

Praca na etacie w okresie urlopu rodzicielskiego ograniczona jest jednak do maksymalnie 1/2 etatu, a uzyskane z niej dochody pomniejszają proporcjonalnie wysokość zasiłku macierzyńskiego.

Jeżeli jednak kobieta podejmie pracę na etacie u innego pracodawcy nie obowiązują wówczas żadne ograniczenia. Pracownica może świadczyć pracę w pełnym wymiarze, a z tego tytułu nie zostanie jej pomniejszony zasiłek macierzyński.

Umowa cywilnoprawna

Kodeks pracy nie zabrania również dorabiać na urlopie macierzyńskim w ramach umów cywilnoprawnych. Prawo to kobieta uzyskuje już pierwszego dnia urlopu – nie ma ograniczeń czasowych jak w wypadku umowy o prace.

Umowa zlecenia czy o dzieło może zostać zawarta ze swoim pracodawcą, jak i z innym podmiotem. Wynagrodzenie z tego tytułu nie wpłynie na wysokość otrzymywanego zasiłku macierzyńskiego.

Działalność gospodarcza

W czasie urlopu macierzyńskiego pracownica może także podjąć się prowadzenia własnej działalności gospodarczej. Te rozwiązanie nie wypływa na wysokość zasiłku macierzyńskiego – prowadzenie własnej działalności nie stanowi podstawy do wstrzymania bądź zmniejszenia wypłaty omawianego świadczenia.

Pracownica prowadząca własną działalność musi się jednak liczyć z obowiązkiem opłacania składek ZUS. W tym wypadku jednak kobieta zobowiązana jest płacić jedynie składkę zdrowotną.