Prawo upadłościowe przewiduje zarówno ogłoszenie upadłości po śmierci dłużnika, jak również kontynuowania postępowania upadłościowego wszczętego jeszcze przed jego śmiercią.

Dzięki takiemu rozwiązaniu prawo do dochodzenia swoich należności w postępowaniu upadłościowym nie odchodzi (przez pewien czas) wraz ze śmiercią dłużnika. Jak wygląda postępowanie upadłościowe po śmierci dłużnika oraz kto wstępuję w jego prawa? O tym poniżej.

Ogłoszenie upadłości po śmierci dłużnika

Ogłoszenie upadłości po śmierci dłużnika jest możliwe dzięki art. 7 Prawa upadłościowego. Zgodnie z tym przepisem w razie śmierci przedsiębiorcy można ogłosić jego upadłość, jeżeli wniosek o ogłoszenie upadłości został złożony w terminie roku od dnia jego śmierci, a w przypadku ustanowienia zarządu sukcesyjnego – także po upływie roku od dnia śmierci przedsiębiorcy, a przed dniem wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego.

Wniosek o ogłoszenie upadłości może złożyć wierzyciel, zarządca sukcesyjny, a także spadkobierca, oraz małżonek i każde z dzieci lub rodziców zmarłego, chociażby nie dziedziczyli po nim spadku.

Z przytoczonego przepisu jednoznacznie wynika, iż wniosek o ogłoszenie upadłości może być złożony tylko wobec przedsiębiorcy, tj.:

• osoby fizycznej prowadzącej we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową.
• wspólników osobowych spółek handlowych, ponoszących odpowiedzialność za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem;
• wspólników spółki partnerskiej.

Do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości uprawnieni są między innymi zarządca sukcesyjny oraz osoby najbliższe zmarłego. Do osób najbliższych zaliczamy:

• małżonka;
• dzieci;
• rodziców.

Przepis art. 7 Prawa upadłościowego przyznaje prawo zgłoszenia wniosku każdemu ze spadkobierców. Uznaje się, iż przepis przyznaje rzeczone uprawnienie każdemu z osobna, a co za tym idzie wnioskodawcą może być np. jedno z dzieci czy jeden z rodziców. Nie ma potrzeby, aby wszyscy żyjący bliscy zmarłego składali wniosek wspólnie.

Z powyższego wynika więc, że upadłość zmarłego przedsiębiorcy może być ogłoszona na wniosek osób ustawowo uprawnionych do tego, zgłoszony za życia dłużnika bądź po jego śmierci, w przeciągu roku od dnia śmierci przedsiębiorcy lub też na wniosek dłużnika, zgłoszony za życia, lecz nie rozpatrzony przed śmiercią.

Ogłoszenie upadłości po śmierci dłużnika a zarząd sukcesyjny

Oprócz osób najbliższych do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości uprawniony jest także zarządca sukcesyjny. Czym jednak jest owy zarządca? Zarząd sukcesyjny został powołany do życia ustawą o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej i innych ułatwieniach związanych z sukcesją przedsiębiorstw, która obowiązuje od 25 listopada 2018 roku.

Zgodnie z ustawą zarząd sukcesyjny powoływany jest po śmierci osoby fizycznej, która we własnym imieniu wykonywał działalność gospodarczą na podstawie wpisu do CEIDG, w celu tymczasowego zarządzania przedsiębiorstwem.

Zarządca ma więc za zadanie kontynuować działalności wykonywaną przez zmarłego (także w ramach spółki cywilnej). Zarządca sukcesyjny działa w imieniu własnym, na rachunek spadkobierców zmarłego przedsiębiorcy. Zarządca prowadzi bieżące sprawy przedsiębiorstwa, zapewniając funkcjonowanie firmy do czasu ostatecznego zakończenia procesu spadkowego.

Ogłoszenie upadłości po śmierci dłużnika a wniosek

Aby ogłoszenie upadłości po śmierci dłużnika było w ogóle możliwe potrzebny jest wniosek. Termin do jego złożenia wynosi rok od chwili śmierci przedsiębiorcy. Z kolei w przypadku ustanowienia zarządu sukcesyjnego wniosek może zostać złożony po upływie roku od dnia śmierci dłużnika, a przed dniem wygaśnięcia zarządu.

Roczny termin dotyczy złożenia wniosku. Samo ogłoszenie upadłości może nastąpić w dacie późniejszej. Należy pamiętać, że wspomniany termin jest terminem prekluzyjnym, którego przywrócenie nie jest dopuszczalne. Niedochowanie terminu powoduje oddalenie wniosku o ogłoszenie upadłości.

Śmierć dłużnika po ogłoszeniu upadłości

Kolejną możliwą sytuacją jest śmierć dłużnika już po ogłoszeniu upadłości. Tą materią zajmuje się art. 188 Prawa upadłościowego. Zgodnie z tym przepisem w przypadku śmierci upadłego jego spadkobierca ma prawo brać udział w postępowaniu upadłościowym.

Jeżeli spadkobierca nie jest znany albo nie wstąpił do postępowania, sędzia-komisarz na wniosek syndyka albo z urzędu ustanowi kuratora. Oznacza to, że śmierć dłużnika w po ogłoszeniu upadłości nie powoduje zawieszenia postępowania, ani nie stanowi przeszkody do jego dalszego prowadzenia. 

Mimo że w postępowaniu właściwym syndyk dysponuje i zarządza całym majątkiem upadłego (zmarłego), to ustawodawca uznał, że należy dać spadkobiercom możliwość kontrolowania tego, co dzieje się z rzeczonym majątkiem.

Spadkobierca w postępowaniu upadłościowym

Po wstąpieniu do postępowania w miejsce zmarłego spadkobierca może podejmować wszelkie czynności, do których uprawniony był zmarły dłużnik. Musi także wypełniać wszelkie obowiązki spadkodawcy przewidziane dla przedmiotowego postępowania. Jest to przede wszystkim obowiązek udzielania wszelkich wyjaśnień, wydanie majątku należącego do masy upadłości czy wnoszenie środków odwoławczych.

Należy jednocześnie pamiętać, że wejście do postępowania upadłościowego nie nadaje spadkobiercy statusu upadłego. Upadłym w dalszym ciągu pozostaje zmarły przedsiębiorca.

Dzięki temu do masy upadłości wchodzi wyłącznie majątek spadkodawcy – spadkobierca nie ponosi kosztów postępowania. Ograniczenie to oczywiście nie dotyczy otrzymanego spadku. Tutaj masa spadkowa w całości przechodzi do masy upadłości.