Zgodnie z przepisem art. 281 k.p.k. list żelazny jest to rodzaj umowy zawieranej pomiędzy sądem, a oskarżonym przebywającym za granicą, polegającej na tym, że oskarżony zobowiązuje się stawić na każde wezwanie organu karnego, oraz że będzie przestrzegał określonych w liście warunków, w zamian za otrzymanie możliwości odpowiadanie mu z wolnej stopy. Ochrona oskarżonego ustaje z chwilą prawomocnego zakończenia się postępowania. Co do zasady, wniosek o wydanie listu żelaznego może zostać złożony wyłącznie przez oskarżonego lub jego obrońcę. Decyzja sądu jest fakultatywna – decyzja uzależniona jest od indywidualnej oceny okoliczności oraz przesłanek spełnionych przez oskarżonego.
List żelazny – warunki wydania
Warunki wydania listu żelaznego opisane są w art. 282 k.pk., zgodnie z powyższym przepisem list żelazny zapewnia oskarżonemu pozostawanie na wolności do prawomocnego ukończenia postępowania, jeżeli oskarżony:
- Będzie się stawiał w oznaczonym terminie na wezwanie sądu, a w postępowaniu przygotowawczym – na wezwanie prokuratora.
- Nie będzie się wydalał bez pozwolenia sądu z obranego miejsca pobytu w kraju.
- Nie będzie nakłaniał do fałszywych zeznań lub wyjaśnień albo w inny bezprawny sposób starał się utrudniać postępowanie karne.
Natomiast po wydaniu listu żelaznego, w przypadku nieusprawiedliwionego niestawienia się oskarżonego na wezwanie lub naruszenia innych warunków wymienionych w ustawie, właściwy miejscowo sąd okręgowy orzeka postanowieniem o odwołaniu listu żelaznego.
List żelazny a poręcznie majątkowe
Co ważne, wydanie listu żelaznego często jest uzależnione od złożenia poręczenia majątkowego. Poręczenie stanowi mocny gwarant prawidłowego wykonywania przez oskarżonego wszystkich swoich obowiązków, gdyż w razie odwołania listu żelaznego z w winy oskarżonego, wartości majątkowe udzielone z tytułu poręczenia ulegają przepadkowi lub ściągnięciu.
Z uwagi na fakt, iż list żelazny wydawany jest na podstawie postanowienia, wszelkie decyzje Sądu Okręgowego w tej materii mogą być zażalane na podstawie art. 459 k.p.k..
