Kary administracyjne zostały wprowadzone przez Kodeks postępowania administracyjnego w sposób rozbudowany.  Przepisy kodeksu przewidują również możliwość odstąpienia od wymierzenia administracyjnej kary pieniężnej. Nowelizacji k.p.a., która weszła 1 czerwca 2017 r., wprowadziła jednolite standardy wymierzania i nakładania kar oraz warunki odstąpienia od ich wymierzenia. Dzięki temu kary administracyjne stały się bardziej adekwatne do stopnia zawinienia.

W jaki sposób organ wymierza karę?

Organ nakładając karę administracyjną, zgodnie z art. 189d k.p.a., jest zobowiązany do określenia jej wymiaru, biorąc pod uwagę:

1. okoliczności naruszenia prawa – organ musi w szczególności wziąć pod uwagę potrzebę ochrony życia i zdrowia; ochrony mienia w znacznych rozmiarach; ochrony ważnego interesu publicznego; interesu strony w złamaniu prawa oraz czas trwania tego naruszenia;
2. częstotliwość niedopełniania obowiązku albo naruszania zakazu tego samego rodzaju w przeszłości;
3. poprzednie karania za ten sam czyn, będący naruszeniem obowiązującego prawa. Chodzi tu o przestępstwo, przestępstwo skarbowe, wykroczenie lub wykroczenie skarbowe;
4. stopień przyczynienia się przez stronę do powstania naruszenia prawa;
5. działania podjęte przez stronę, w celu uniknięcia skutków naruszenia prawa;
6. wysokość korzyści lub straty której strona starała się uniknąć.
7. warunki osobiste strony – w przypadku osób fizycznych organ administracyjny powinien wziąć pod uwagę właściwości i cechy charakteru oraz zachowanie się strony przed i po złamaniu przez nią prawa.

Jeżeli jednak przepis k.p.a. określa wysokość kary w sposób bezwzględny, wtedy organ nie może w jakikolwiek sposób obniżyć wysokości kary lub od niej odstąpić.

Kiedy organ administracyjny może odstąpić od wymierzenia kary?

Co do zasady, organ administracyjny jeżeli uzna to za stosowne, może zastosować przepisy o odstąpieniu od nałożeniu kary.

Organ przed nałożeniem kary pieniężnej powinien rozważyć czy stronę bezwzględnie należy ukarać czy też należy odstąpić od wymierzenia kary.

Przepis art. 189f § 1 k.p.a. wskazuje, że organ obligatoryjne odstąpi od nałożenia kary pieniężnej, jeżeli:

• waga naruszenia prawa jest znikoma, a strona zaprzestała naruszenia;
• za to samo zachowanie prawomocną decyzją na stronę została uprzednio nałożona administracyjna kara pieniężna przez inny uprawniony organ administracji publicznej. Organ odstąpi od nałożenia kary, także w przypadku gdy za ten sam czyn strona została prawomocnie ukarana za wykroczenie lub wykroczenie skarbowe; bądź też prawomocnie skazana za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe i kara ta spełnia cele, dla których miałaby być nałożona administracyjna kara pieniężna.

Z kolei, zgodnie z art. 189f § 2 k.p.a., w przypadkach innych niż wymienione powyżej, jeżeli pozwoli to na spełnienie celów, dla których miałaby być nałożone kary administracyjne, organ administracji publicznej, może odstąpić od ich wymierzenia, jeżeli strona:

• dobrowolnie usunęła naruszenie prawa;
• powiadomiła właściwy podmiot o stwierdzonym naruszeniu prawa.

Organ administracji publicznej w tych wypadkach może poprzestać na pouczeniu, o ile strona przedstawi dowody, potwierdzające wykonanie postanowienia.

Jakie są zasady udzielenia ulg w wykonaniu kar administracyjnych?

W uzasadnionych, ważnym interesem strony lub interesem publicznym, przypadkach organ administracji publicznej może odroczyć terminy wykonania kary, rozłożyć ją na raty bądź nawet umorzyć.

Oznacza to więc, że strona po nałożeniu na nią kary, może starać się o udzielenie jej ulgi w wykonaniu tejże kary. Wniosek taki musi zostać właściwie uzasadniony i złożony w siedzibie organu, który taką karę nałożył. Skorzystanie z ulg może stanowić pomoc publiczną albo pomoc de minimis.

Wyłączenie odpowiedzialności strony za delikt administracyjny

W przypadku, gdy do naruszenia prawa doszło wskutek działania siły wyższej, strona nie podlega ukaraniu. Oznacza to, że organ administracyjny nie wszczyna postępowania administracyjnego, zaś wszczęte umarza. Aby przyjąć brak podstaw do ukarania, musi zachodzić związek przy­czynowo-skutkowy między naruszeniem prawa a zdarzeniem uznanym za siłę wyższą.

Siła wyższa to zdarzenie zewnętrzne, niezależne od strony, niemożliwe do przewidzenia oraz takie, którego skutkom nie można zapobiec. Przykładem może być  działanie sił przyrody, takie jak powódź czy pożar.

Terminy związanie z karami administracyjnymi

Zgodnie z art. 189g k.p.a. administracyjna kara pieniężna nie może zostać nałożona, jeżeli upłynęło pięć lat od dnia naruszenia prawa albo wystąpienia skutków naruszenia prawa. Dodatkowo kara taka nie podlega egzekucji, jeżeli upłynęło pięć lat od dnia, w którym kara powinna być wykonana.

Przerwanie biegu terminu przedawnienia 

Przepis art. 189h §1 k.p.a. wskazuje, że bieg terminu przedawnienia kar administracyjnych przerywany jest w przypadku ogłoszenia upadłości strony. Biegnie on na nowo od dnia następującego po dniu uprawomocnienia się postanowienia o zakończeniu lub umorzeniu postępowania upadłościowego.

Z kolei, zgodnie z art. 189h § 3 k.p.a. jeżeli ogłoszenie upadłości strony nastąpiło przed rozpoczęciem biegu terminu przedawnienia nałożenia administracyjnej kary pieniężnej, bieg tego terminu rozpoczyna się od dnia następującego po dniu uprawomocnienia się postanowienia o zakończeniu lub umorzeniu postępowania upadłościowego.

Kiedy bieg terminu przedawnienia się nie zaczyna lub zostaje zawieszony? 

Art. 189h §4 pkt 1-3 k.p.a. wskazuje wprost, ze bieg terminu przedawnienia nałożenia kary nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu z dniem:

• wniesienia środka zaskarżenia od decyzji;
• wniesienia żądania ustalenia istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa;
• doręczenia zarządzenia zabezpieczenia.

Rozpoczęcie biegu lub podjęcie terminu przedawnienia

Zgodnie z § 5 pkt 1-3 z art. 189h k.p.a. termin przedawnienia nałożenia administracyjnej kary pieniężnej rozpoczyna się, a po zawieszeniu biegnie dalej, od dnia następującego po dniu:

• uprawomocnienia się orzeczenia;
• uprawomocnienia się orzeczenia lub ogłoszenia prawomocnego orzeczenia w sprawie ustalenia istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa;
• zakończenia postępowania zabezpieczającego.