Wspólna Polityka Rolna UE finansuje rolników z pieniędzy zgromadzonych w dwóch filarach. Dopłaty bezpośrednie finansowane są ze środków pierwszego filara WPR. Polscy rolnicy korzystają z dopłat od 2004 roku. Traktat akcesyjny reguluje, iż Polska stosuje uproszczony system płatności bezpośrednich.

Obecnie możemy wyróżnić następujące płatności obszarowe:

• jednolita płatność obszarowa;
• płatność za zazielenienie;
• płatność dla młodych rolników;
• płatność dodatkowa;
• płatności związane z produkcją do powierzchni upraw i zwierząt.

Jednolita płatność obszarowa

Jednolita płatność obszarowa przysługuje do każdego kwalifikującego się hektara, tj. do:

• obszaru pozostającego w posiadaniu rolnika w dniu 31 maja roku, w którym rolnik składa wniosek – w roku bieżącym terminem końcowym jest 15 czerwca;
• obszarów, na których prowadzona jest działalność rolnicza przez cały rok kalendarzowy. Wymóg ten nie obejmuje sytuacji wyjątkowych, działania siły wyższej lub okoliczności nadzwyczajnych.
• obszarów, które zostały zatwierdzone, tj. stanowią obszar, w odniesieniu do którego spełniono wszystkie kryteria kwalifikowalności lub inne obowiązki związane z warunkami przyznania pomocy;
• obszarów wykorzystywanych do produkcji konopi, jeżeli stosowane odmiany zawierać będą maksymalny poziom 0,2% THC w suchej masie rośliny;
• działki rolne wchodzące w skład Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa, o ile rolnik posiada do niej tytuł prawny.

Dopłaty należą się także do powierzchni zajmowanych przez elementy krajobrazu, położone w obrębie gruntów deklarowanych do płatności. Do elementów krajobrazu zaliczamy:

• rowy do 2 m szerokości;
• drzewa będące pomnikami przyrody;
• oczka wodne o łącznej powierzchni mniejszej niż 100 m^2;
• powierzchnie zajęte przez nieutwardzone drogi dojazdowe;
• pasy zadrzewień, żywopłoty, ściany tarasów, których szerokość nie przekracza 2 m;
• grunty orne oraz trwałe użytki zielone, na których znajdują się pojedyncze drzewa, o ile ich zagęszczenie na kwalifikujący się hektar nie przekracza 100 drzew i działalność rolnicza na tych gruntach prowadzona jest w podobny sposób, jak na działkach rolnych bez drzew.

Do JPO kwalifikuje się także powierzchnia stref buforowych, o ile jest na nich prowadzona działalność rolnicza.

Dopłaty przysługują rolnikom, którzy posiadają numer identyfikacyjny w trybie przepisów o krajowym systemie ewidencji producentów, ewidencji gospodarstw rolnych oraz ewidencji wniosków o przyznanie płatności.

Kto dopłat nie otrzyma?

Jednolita płatność obszarowa nie przysługuje rolnikom, których obszar gospodarstwa rolnego (którego dotyczy wniosek) wyniesie mniej niż 1 ha. W przypadku rolników zajmujących się hodowlą zwierząt, mogą się oni starać o płatności bezpośrednie również wtedy, gdy łączna powierzchnia gruntów rolnych jest mniejsza niż 1 ha. W takiej sytuacji stosuje się próg kwotowy – wynosi on równowartość w złotych 200 euro.

System wyliczania wielkości dopłat

Dopłaty obszarowe w danym roku kalendarzowym ustala się mnożąc powierzchnię obszaru zatwierdzonego przez daną stawkę płatności na 1 ha powierzchni.

W przypadku dopłat do zwierząt ustala się ją mnożąc liczbę zwierząt zatwierdzonych do danej płatności przez dane stawki płatności na 1 sztukę.

Jednolita płatność obszarowa może zostać przyznana w kwocie nie większej niż równowartość 150 tys. euro.

Płatność za zazielenienie

Rolnicy ubiegający się o jednolitą płatność obszarową mogą liczyć także na płatności za zazielenienie. Warunkiem przyznania takiej płatności jest realizacja praktyk rolniczych korzystnych dla klimatu i środowiska, Praktyki te muszą dotyczyć wszystkich ha kwalifikujących się do jednolitej płatności obszarowej lub tzw. praktyki równoważnej.

Z obowiązku realizacji praktyk zazielenienia wyłączeni są rolnicy, którzy:

• prowadzą działalność rolniczą na powierzchni gruntów ornych mniejszej niż 10 ha i nie posiadają trwałych użytków zielonych;
• uczestniczą w systemie dla małych gospodarstw;
• prowadzą w gospodarstwie produkcję metodami ekologicznymi, zgodnie z przepisami o rolnictwie ekologicznym (potwierdza jednostka certyfikująca).

Z realizacji praktyk zazielenienia można także wyłączenie rolników, którzy prowadzą produkcję ekologiczną, pod warunkiem, że pozostała powierzchnia gruntów ornych zajmuje powierzchnię poniżej 10 ha.

Co w sytuacji, kiedy rolnik przekształcił użytki zielone?

Rolnik, który wbrew zakazowi przekształcił lub zaorał trwałe użytki zielone, jest obowiązany do ponownego przekształcenia tego obszaru w trwały użytek zielony. Musi tego dokonać najpóźniej niż do dnia 31 maja roku następującego po roku złożenia wniosku o przyznanie płatności bezpośrednich.

W przypadku nieprzestrzegania obowiązku utrzymania trwałych użytków zielonych nakładane są grzywny (postępowanie administracyjne).

Płatność dla młodych rolników

Płatność ta przysługuje do maksymalnie 50 ha gruntów kwalifikujących się do jednolitej płatności obszarowej.

Płatność przyznawana jest na okres pięciu lat, począwszy od pierwszego złożenia wniosku o płatność dla młodych rolników. Jednocześnie wniosek musi być złożony w ciągu pięciu lat od daty rozpoczęcia działalności rolniczej.

Dopłaty przysługują rolnikowi, który:

• jest osobą fizyczną, która po raz pierwszy zakłada gospodarstwo rolne jako kierująca gospodarstwem rolnym; lub która założyła już takie gospodarstwo rolne w ciągu 5 lat przed pierwszym złożeniem wniosku o przyznanie jednolitej płatności obszarowej. Wiek rolnika starającego się o płatność nie może przekroczyć 40 lat;
• jest osobą prawną lub grupą osób (również małżonków), o ile przynajmniej jednym z członków jest osoba fizyczna, spełniająca kryteria młodego rolnika. Osoba ta musi także sprawować faktyczną i trwałą kontrolę nad osobą prawną w zakresie decyzji dotyczących zarządzania, korzyści i ryzyka finansowego w każdym roku składania przez osobę prawną wniosku o płatność dla młodych rolników.

Oznacza to, że rolnicy, którzy otrzymali płatność dla młodych rolników po raz pierwszy w roku 2015 mogą ubiegać się o dopłatę także w roku 2018 i 2019, nawet jeżeli płatność nie przysługiwała im w latach 2016 i 2017. Natomiast rolnicy, którzy otrzymali płatność w roku 2016, mogą ubiegać się płatność również w latach 2018 – 2020, nawet jeżeli płatność taka nie przysługiwała im w roku 2017.

Płatność dodatkowa

Płatność dodatkowa polega na podniesieniu wysokości stawki jednolitej płatności obszarowej w określonym przedziale powierzchniowym. Płatność dodatkowa tzw. redystrybucja przysługuje wszystkim rolnikom do powierzchni gruntów kwalifikujących się do JPO w wielkości od 3,01 ha do 30 ha.

Płatność dodatkowa przysługuje tylko tym rolnikom, którzy w sposób sztuczny nie podzielili gospodarstwa po 18 października 2011 roku w celu uzyskania takiej płatności.

Płatności związane z produkcją do powierzchni upraw i zwierząt

Państwa Unii Europejskiej mogą przeznaczyć na płatności związane z produkcją do 15 proc. ogółu dopłat. Przy czym 2 proc. musi przypadać na rośliny wysokobiałkowe. Wsparcie do upraw roślin wysokobiałkowych przysługuje do powierzchni nie większej niż 75 ha.

Płatności związane z produkcją dotyczące upraw:

• buraków cukrowych,
• ziemniaków skrobiowych,
• uprawy truskawek,
• uprawy chmielu,
• roślin strączkowych na ziarno,
• roślin pastewnych,
• pomidorów,
• lnu,
• konopi włóknistych.

Płatności związane z produkcją dotyczące hodowli:

• bydła,
• krów,
• owiec,
• kóz.