Z chwilą zawarcie związku małżeńskiego powstaje między małżonkami ustawowa wspólność majątkowa. Od tej pory wszelkie składniki majątku nabyte w czasie trwania małżeństwa przez obojga małżonków lub przez jednego z nich wchodzą do majątku wspólnego.
Co do zasady małżonek dłużnika odpowiada solidarnie za jego zobowiązania finansowe związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa, o ile wyraził zgodę na zaciągnięcie owych zobowiązań.
Odpowiedzialność wobec wierzycieli ogranicza się zatem jedynie do składników majątku wspólnego małżonków przypadającego dłużnikowi, majątek osobisty partnera nie może być przedmiotem egzekucji. Oznacza to, że nie zawsze długi przedsiębiorcy będą obciążały również jego małżonka czy też całą rodzinę.
Długi przedsiębiorcy a wspólność majątkowa
Zgodnie z art. 31 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (dalej jako KRO) wspólność majątkowa obejmuje przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania małżeństwa przez oboje małżonków lub przez jednego z nich.
Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków. Do majątku wspólnego zaliczyć należy przede wszystkim:
- pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody działalności gospodarczej każdego
z małżonków; - dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków.
- środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków;
- kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.
Zgodnie z przepisem art. 41 § 1 KRO za zobowiązania zaciągnięte przez jednego z małżonków bez zgody drugiego z nich odpowiada tylko ten partner, który zobowiązanie zaciągnął.
Oznacza to, że odpowiedzialność małżonka przedsiębiorcy zależy od tego, czy wyraził on zgodę na określone działanie partnera skutkujące powstaniem zobowiązania. Jeśli małżonek przedsiębiorcy wyrazi zgodę na zaciągnięcie danego zobowiązania, będzie za nie odpowiadał, lecz tylko składnikami wchodzącymi do majątku wspólnego.
Podkreślić należy, że zobowiązanie powstałe w związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa należącego do majątku wspólnego, może być egzekwowane ze składników majątkowych wchodzących w skład tego przedsiębiorstwa.
Długi przedsiębiorcy a ustanowienie rozdzielności majątkowej
Ustanowienie rozdzielności pociąga za sobą ustanie wspólności majątkowej w małżeństwie. Od momentu ustanowienia rozdzielności każdy z małżonków posiada udział w majątku (co do zasady – połowę), który kiedyś był objęty wspólnością.
Ten udział staję się składnikiem osobistego majątku każdego z małżonków. Rozdzielność majątkowa daje każdemu z małżonków prawo do samodzielnego zarządzania swoim majątkiem. Wszystko, co partnerzy nabędą w przyszłości będzie należało tylko do ich indywidualnych majątków.
Co ważne, wprowadzając rozdzielność majątkową, każdy z partnerów przestaje odpowiadać za długi drugiego z nich. Trzeba jednak pamiętać, że zobowiązania powstałe przed ustanowieniem rozdzielności, w dalszym ciągu będą obciążały majątek wspólny powstały w trakcie trwania wspólności małżeńskiej.
Jeżeli małżonkowie zawarli umowę majątkową wyłączającą wspólność ustawową przed zawarciem małżeństwa, w ogóle nie dochodzi do powstania majątku wspólnego. Od chwili bowiem zawarcia małżeństwa, tj. od chwili, w której umowa stała się skuteczna, małżonków obowiązuje ustrój rozdzielności majątkowej.
W takim wypadku, wszelkie zobowiązania jednego z małżonków w ogóle nie mogą obejmować majątku osobistego drugiego z nich. Małżonek niebędący dłużnikiem zatem w żadnym wypadku nie będzie odpowiadał wobec wierzycieli partnera.
Długi przedsiębiorcy a prawo wierzyciela do ustanowienia przymusowej rozdzielności majątkowej
Zgodnie z art. 52 § 1a KRO, na żądanie wierzyciela jednego z małżonków, sąd może ustanowić rozdzielność majątkową. Warunkiem jest uprawdopodobnienie przez niego, że zaspokojenie wierzytelności stwierdzonej tytułem wykonawczym wymaga dokonania podziału majątku wspólnego małżonków. Będzie to uzasadnione, gdy majątek osobisty dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie roszczeń wierzyciela, a ten nie posiada prawnej możliwości skierować egzekucji do majątku wspólnego małżeństwa z uwagi na brak uzyskania zgody małżonka dłużnika na zaciągnięcie danego zobowiązania.
