Do orzeczenia o separacji, tak jak przy rozwodzie, muszą zostać spełnione pewne przesłani. Wymagane jest nastąpienie pomiędzy stronami zupełnego rozkładu pożycia (patrz art. 56 k.r.o.). Jednakże w odróżnieniu od rozwodu, przy separacji nie jest wymagane, aby rozpad rodziny był trwały. Podkreślić należy, że na skutek separacji nie następuje, tak jak przy rozwodzie, najdalej idący skutek w postaci możliwości zawarcia nowego związku małżeńskiego. W postępowaniu w przedmiocie orzeczenia separacji sąd może zatem jeszcze uznać, że spodziewać się można, że skłóceni małżonkowie powrócą do wspólnego pożycia. W odróżnieniu od rozwodu instytucja separacji daje stronom możliwość przemyślenia sytuacji i ewentualnego powrotu małżonków do siebie.
Przesłanki uzasadniające odmowę orzeczenia separacji
W myśl w art. 56 § 2 k.r.o. istnieją przesłanki, których istnienie uzasadnia odmowę orzeczenia separacji przez sąd, tj.:
- Jeżeli wskutek separacji mogłoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci stron, np. gdy konsekwencją separacji byłyby niekorzystne zmiany w psychice dzieci lub gdyby pogorszeniu się uległy warunki materialne, w jakich wychowywane są dzieci.
- Sprzeczność separacji z zasadami współżycia społecznego, np. gdy w skutek separacji ciężko chory małżonek zostałby bez jakiejkolwiek opieki.
Skutki separacji
W kontekście wpływu orzeczenia separacji na władzę rodzicielska wskazać trzeba, że wyrok separacyjny nie zrywa więzi rodzinnych, małżonkowie prawnie pozostają nadal rodziną. Sąd natomiast w wyroku orzec może władzę rodzicielską obojgu rodzicom. Bądź ograniczyć ją jednemu z rodziców i powierzyć drugiemu. Sąd może także zdecydować o zawieszeniu lub pozbawieniu władzy rodzicielskiej.
Separacja nie powoduje ustania małżeństwa. Jej skutki to:
- Małżonkowie pozostający w separacji nie mogą zawrzeć nowego małżeństwa.
- Po orzeczeniu separacji między małżonkami powstaje z mocy prawa powoduje rozdzielności majątkowej.
- Po orzeczeniu separacji sąd może orzec powstanie obowiązku alimentacyjnego między małżonkami – jeżeli przemawiają za tym względy słuszności.
- W przypadku jeżeli małżonkowi zamieszkiwali we wspólnym lokalu sąd orzeka o sposobie korzystania z niego na czas trwania separacji.
- Małżonek traci prawo do zachowku po drugim małżonku – nie dziedziczy po nim na podstawie ustawy.
Pozew o separacje
Zgodnie z regułami określonymi w art. 17 pkt 1 oraz art. 41 kodeksu postępowania cywilnego należy doręczyć do sądu okręgowego, w którego obszarze małżonkowie mieli ostatnie miejsce zamieszkania, jeżeli choć jedno z nich w okręgu tym jeszcze ma miejsce zamieszkania lub zwykłego pobytu. W przypadku, gdy oboje małżonkowie mieszkają w innych miejscach, właściwym będzie sąd okręgowy, w którego obszarze mieszka strona pozwana. Gdy jednak nie ma możliwości ustalenia miejsca zamieszkania strony pozwanej, właściwym staje się sąd okręgowy miejsca zamieszkania powoda.
Opłata za pozew
Kolejno, wraz z wniesieniem pozwu rozwodowego do właściwego sądu należy uiścić stosowną opłatę od pozwu w wysokości 600 zł (art. 26 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych). Opłatę można wnieść za pośrednictwem poczty, banku, bądź za pomocą znaków sądowych w kasie sądu.
W przypadku złej sytuacji materialnej można ubiegać się o zwolnienie od w/wskazanej opłaty, aby to uczynić należy złożyć wniosek o zwolnienie z kosztów sądowych. W tym celu trzeba wypełnić odpowiedni formularz oświadczenia o stanie rodzinnym majątku, dochodach i źródła utrzymania osoby fizycznej. Jeżeli wniosek o zwolnienie zostanie złożony wraz z pozwem nie ma wtedy konieczności uiszczania opłaty sądowej.
Należy pamiętać, iż obecnie obowiązuje art. 187 § 1 pkt 3 kodeksu postępowania cywilnego, w myśl którego każdy pozew musi zostać poprzedzony podjęciem próby mediacji lub innego pozasądowego sposobu rozwiązania sporu. Z przyjętej przez sądy linii orzecznictwa wynika, że brak informacji w pozwie o podjętej próbie mediacji lub innego pozasądowego sposobu rozwiązania sporu lub brak wyjaśnienia przyczyn niepodjęcia próby mediacji skutkuje zwróceniem pozwu z powodu braków formalnych.
