Alimenty od małżonka należą się partnerowi, który nie jest wyłącznie winny rozkładu pożycia i znajduje się w niedostatku. Co do zasady, termin świadczenia alimentacyjnego wynosi maksymalnie pięć lat, jednakże ze względu na wyjątkowe okoliczności sąd, na żądanie uprawnionego, może przedłużyć ów termin.
Wysokość alimentów oraz termin świadczenia zależny jest od sytuacji materialnej obu małżonków, ich możliwości zarobkowych, zdrowia, przebytych chorób, a także stopnia zawinienia w rozkładzie pożycia.
Wina przy rozwodzie a alimenty
Warto bowiem pamiętać o tym, że alimenty nie przysługują tylko w stosunku pomiędzy rodzicami a dziećmi (chociaż to właśnie w tym zakresie najczęściej dochodzi do sporu na drodze sądowej). Alimenty mogą zostać przyznane także pomiędzy małżonkami. Alimenty nie są orzekane przez sąd z urzędu, a jedynie na wniosek strony.
Warunki otrzymania alimentów na małżonka są jednak inne niż w przypadku tego, jakie przesłanki trzeba spełnić przy uzyskaniu alimentów np. od rodziców na rzecz dzieci.
Kluczowe znaczenie w tym przypadku ma to, z czyjej winy w ocenie Sądu zostanie orzeczony rozwód. Może być on orzeczony z winy męża, z winy żony, z winy obojga małżonków albo bez orzekania o winie (jeżeli wnoszą o to zgodnie obie strony).
Ogólną zasadą jest, że małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia i który znajduje się w niedostatku, może żądać od drugiego małżonka rozwiedzionego dostarczania środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego (art. 60 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego).
Oznacza to, że uzyskanie alimentów po rozwodzie jest możliwe w dwóch przypadkach – jeśli żaden z małżonków nie został uznany za wyłącznie winnego rozpadu pożycia (albo Sąd zaniechał orzekania o winie) albo obaj małżonkowie zostali uznani za winnych w tym zakresie.
Warunki uzyskania alimentów przez małżonka
Podstawowym warunkiem w przypadku alimentów na małżonka jest wystąpienie sytuacji, w której jeden z małżonków pozostaje w niedostatku, a drugi z małżonków posiada odpowiednie możliwości zarobkowe i majątkowe, by łożyć alimenty na rzecz drugiego małżonka.
Oba te warunki muszą być spełnione jednocześnie – w innym wypadku (np. jeżeli jeden z małżonków nie znajduje się w niedostatku albo drugi z nich nie posiada żadnego majątku ani zarobków) Sąd nie orzeknie alimentów na rzecz drugiego małżonka.
,,Pod pojęciem niedostatku rozumie się sytuację, kiedy uzyskane środki nie wystarczają na pełne zaspokojenie usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego. Nie ulega też wątpliwości, że małżonek domagający się alimentów winien w pełni wykorzystać wszystkie możliwości w celu uzyskania dochodów niezbędnych do zaspokojenia usprawiedliwionych własnych potrzeb”.
Niedostatek oznacza zatem sytuację, w której jeden z małżonków (mimo starań o uzyskiwanie dochodów) nie posiada odpowiednich środków pieniężnych, które pozwalałby mu na zaspokajanie wydatków związanych np. z jedzeniem, miejscem zamieszkania, zakupem odzieży, obuwia itd.
W kwestii wysokości orzekanych alimentów znaczenie mają zarobki (wynagrodzenie) drugiego z małżonków oraz jego majątek (np. posiadane nieruchomości czy też odziedziczony majątek).
Alimenty od małżonka wyłącznie winnego
W drugim w rozpatrywanych przypadków, jeżeli małżeństwo zostanie rozwiązane z winy jednego z małżonków, sprawa może okazać się o wiele prostsza. W tym wypadku nie jest już konieczna przesłanka „pozostawania w niedostatku” i pozew o alimenty od byłego małżonka dużo łatwiej jest uzyskać.
Wówczas niewinny małżonek powinien jednak udowodnić, że w związku z rozwodem doszło do znacznego pogorszenia jego sytuacji materialnej (porównywany jest poziom życia małżonka w trakcie rozwodu oraz po jego orzeczeniu).
Często do tego typu sytuacji dochodzi, kiedy z jeden z małżonków w trakcie małżeństwa zajmował się pracą oraz zarabianiem pieniędzy celem utrzymania rodziny, a drugi z małżonków zajmował się domem oraz dziećmi.
Wówczas przy rozwodzie często dochodzi do dużej zmiany sytuacji materialnej jednego z małżonków, co może stanowić przesłankę do orzeczenia alimentów na małżonka. Alimentów nie może jednak żądać małżonek winny rozkładu pożycia od małżonka niewinnego.
Zmiana wysokości alimentów i zakończenie świadczenia
Oczywiście, wraz z biegiem czasu może dojść także do zmiany w zakresie wysokości orzeczonych alimentów. Każdy z małżonków może wnieść do sądu o zmianę wysokości alimentów, jeśli zajdą ku temu odpowiednie powody – tj. może dojść np. do zwiększenia potrzeb małżonka, który otrzymuje alimenty (np. zwiększyły się znacznie jego konieczne wydatki np. w zakresie leczenia) albo do zmiany sytuacji majątkowej małżonka, który do tej pory płacił alimenty (np. utracił on pracę albo uległ ciężkiemu wypadkowi).
Oprócz tego, alimenty na małżonka nie są także oczywiście nieograniczone w czasie. Obowiązek dostarczania środków utrzymania byłemu małżonkowi nie ma bowiem charakteru dożywotniego (choć w praktyce może dojść do takiej sytuacji, że alimenty będą płacone przez jednego z małżonków przez wiele lat albo dożywotnio).
Przede wszystkim, obowiązek dostarczania środków utrzymania małżonkowi rozwiedzionemu wygasa w razie zawarcia przez tego małżonka nowego małżeństwa.
Jeśli jednak alimenty płaci małżonek rozwiedziony, który nie był winny rozkładowi pożycia, wówczas obowiązek alimentacyjny wygasa także w okresie pięciu lat od dnia orzeczenia rozwodu między stronami (uprawomocnienia się wyroku rozwodowego).
Tylko sąd z uwagi na wyjątkowe okoliczności oraz na wniosek strony otrzymującej alimenty może przedłużyć wskazany pięcioletni termin (np. z uwagi na wypadek czy też ciężką chorobę małżonka, który pozostaje bez środków do życia).
