Pozew o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną – skarga pauliańska

Pozew o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną, czyli tzw. skarga pauliańska, jest instrumentem ochronnym wierzyciela przed nieuczciwym dłużnikiem. Dzięki skardze pauliańskiej powód ma prawo żądać uznania danej czynności prawnej za bezskuteczną w stosunku do wierzyciela, którego sytuacja pogorszyła się wskutek tej czynności.

Pozew o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną jest możliwy na podstawie art. 527 Kodeksu cywilnego. Zgodnie z tym przepisem, aby skarga pauliańska była skuteczna, muszą zostać spełnione określone przesłanki.

Wierzyciel musi wykazać, że:

• na skutek dokonanej czynności prawnej (np. zawartej umowy przeniesienia udziałów we własności nieruchomości) dłużnik stał się niewypłacalny, ewentualnie że stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem tej czynności prawnej (wierzyciel musi wykazać, że czynność prawna dokonana przez dłużnika skutkowała jego pokrzywdzeniem);
• w chwili dokonywania czynności prawnej dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela (wiedział, że w wyniku podjętej czynności wierzyciel nie będzie miał z czego dochodzić spłaty należnego mu zobowiązania);
• osoba trzecia (np. nabywca sprzedawanej przez dłużnika wierzytelności czy obdarowany przez dłużnika) wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć, że czynność prawna może skutkować pokrzywdzeniem wierzyciela i że dłużnik działa z taką świadomością.

Charakter skargi pauliańskiej

Przedmiotem uznania za bezskuteczne mogą być czynność prawna oraz zaniechanie dokonania czynności prawnej, jeżeli spowodowałaby ona zwiększenie majątku dłużnika lub zapobiegłaby jego zmniejszeniu. Co ważne zaskarżeniu podlega tylko czynność prawna, która  została już dokonana. Za pomocą skargi nie można zapobiec dokonaniu przez dłużnika czynności prawnej przyszłej krzywdzącej wierzycieli.

Należy przy tym pamiętać, że powództwo będzie prawidłowe tylko w sytuacji, kiedy dłużnik wiedział o pokrzywdzeniu wierzyciela. Jeżeli natomiast przesunięcie majątkowe nastąpiło z przyczyn, na które dłużnik nie miał wpływu, skarga pauliańska nie będzie miała zastosowania. 

Powyższe oznacza, że przedmiotowa czynność prawna, musi być dokonana ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela. Jeśli zaś osoba trzecia uczestnicząca w czynności pozostaje z dłużnikiem w bliskich stosunkach, domniemywa się, że posiadała wiedzę o pokrzywdzeniu wierzyciela.

Skarga pauliańska a darowizna

W przypadku darowizny, dla skargi pauliańskiej odpada wymóg braku świadomości osoby trzeciej o pokrzywdzeniu wierzyciela. W takiej sytuacji nabywca nie musi wiedzieć, że dłużnik działał na niekorzyść wierzyciela.

Istotne jest również to, że jeśli w momencie darowizny dłużnik jest już niewypłacalny, zachodzi „automatycznie” prawne domniemanie, że darowizna wykonana została ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela. W takim przypadku wykazanie, iż czynność prawna nastąpiła w dobrej wierze, spoczywa na barkach dłużnika.

Pozew o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną

Pozew o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną musi skonkretyzować wierzytelność zarówno od strony podmiotowej, jak i przedmiotowej. Wierzytelność więc powinna istnieć już w chwili wniesienia pozwu, natomiast powód powinien w pozwie konkretnie wskazać wysokość żądania oraz osobę pozwaną (osobę trzecią).  

Wierzytelność pod ochroną nie musi być wymagalna, powód nie potrzebuje również tytułu egzekucyjnego potwierdzającego jej istnienie. Jeżeli jednak nie ma owego tytułu egzekucyjnego, powód ma obowiązek wskazać w pozwie osobę dłużnika, wierzyciela, wysokość i podstawę zaistnienia wierzytelności.

Z kolei przy wierzytelności stwierdzonej tytułem wykonawczym, wystarczy, aby powód odwołał się do danego tytułu – ten zawiera wszelkie potrzebne dane.

Skarga pauliańska – termin przedawnienia

Wierzyciel może wystąpić ze skargą pauliańską w ciągu pięciu lat od chwili dokonania przez dłużnika przedmiotowej czynności prawnej. Aby przerwać bieg przedawnienia, wystarczy w  terminie 5 lat złożyć pozew we właściwym sądzie, nie musi dojść w tym czasie do rozstrzygnięcia sprawy przed sądem.

Podobne wzory pism:

• Skarga na adwokata wzór
• Skarga na geodetę wzór
• Skarga na referendarza sądowego w przedmiocie zwolnienia od kosztów
• Coraz więcej wniosków o skargę nadzwyczajną
• Odpowiedzialność dyscyplinarna adwokatów wzór skargi
• Skarga na przewlekłość postępowania wzór
• Skarga na orzeczenie referendarza sądowego
• Odwołanie od opinii biegłego wzór