Pozew zbiorowy ma zastosowanie w sprawach o ochronę konsumentów. Stworzono go na wzór rozwiązań znanych z takich państwa jak Francja, Wielka Brytania, Niemcy, Włochy czy Szwecja.

W przypadku walki z przedsiębiorstwami, pozew zbiorowy umacnia wiarygodność poszkodowanych konsumentów, zwiększa ich szanse na uzyskanie odszkodowania, a także zmniejsza koszty samego postępowania sądowego.

Wydawać by się mogło, że pozew zbiorowy jest idealną konstrukcją dla stale wzrastających grup niezadowolonych klientów wielkich firm. Mimo to jest instytucją, z której w Polsce korzysta się bardzo rzadko. W niniejszym artykule postaramy się opisać najważniejsze kwestie związane z pozwami zbiorowymi.

Kto może złożyć pozew zbiorowy?

Pozew zbiorowy może do sądu zgłosić grupa co najmniej 10 osób. Powodami mogą być zarówno konsumenci, jak również przedsiębiorcy (jeżeli np. chcą zaskarżyć działanie nieuczciwej konkurencji).

Istotny jest fakt, że zgodnie z ustawą z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, grupą jest grono 10 osób, które zostały uznane przez sąd.

Oznacza to, że w sytuacji kiedy pozwany przedsiębiorca prawidłowo zakwestionuje prawo niektórych z członków grupy (uszczuplając grupę) pozew może zostać odrzucony z powodów formalnych. Dobrze jest więc zadbać o to by grupa składała się z większej ilości niż 10 osób.

W jakich sprawach można złożyć pozew zbiorowy?

Pozew zbiorowy może zostać złożony w sprawie, która obejmuje roszczenie związane z naruszeniem praw konsumentów, szkodą wyrządzoną przez produkt niebezpieczny oraz czynami niedozwolonymi. Wyjątkiem są  naruszenia dóbr osobistych (np. naruszenia dobrego imienia) – w tych przypadkach pozew zbiorowy jest wykluczony.  

Obowiązek opublikowania informacji o pozwie zbiorowym

Oprócz złożenia pozwu powodowie są zobowiązani również opublikować (na swój koszt), w ogólnopolskiej gazecie, informację o toczącym się postępowaniu.

W ogłoszeniu powinny znaleźć się takie informacje jak:

• nazwa sądu, w którym toczy się postępowanie;
• określenie stron postępowania;
• opis przedmiotu sporu;
• wskazanie możliwości przystąpienia do grupy w określonym terminie, nie dłuższym jednak niż trzy miesiące od daty ukazania się ogłoszenia.

Wspólne roszczenie

Aby grupa była uznana przez sąd za prawidłową, wszystkich jej członków musi łączyć jednakowe roszczenie. Np. skargę na wycieczkę na Malediwy, mogą złożyć wspólnie jedynie klienci tego samego biura podróży, określając identyczny zakres przedmiotu sporu, np. niezgodne z umową warunki zakwaterowania w hotelu.

Warunkiem koniecznym jest ujednolicenie wysokości roszczeń finansowych. Pozywający, muszą wspólnie ustalić, w jakiej wysokości odszkodowania się domagają. Przy czym nie oznacza to, że wszyscy członkowie grupy muszą domagać się identycznych jednostkowych kwot odszkodowania.

Można również podzielić grupę na – co najmniej dwuosobowe – podgrupy. W zależności od stopnia poszkodowania, członkowie poszczególnych podgrup mogą domagać się zaspokojenia roszczeń o tej samej wysokości.

Reprezentant grupy

Grupa pozywających ma obowiązek ustanowienia reprezentanta. Może to być adwokat lub radca prawny, ale może to być również jeden z członków – o ile posiada potrzebne kwalifikacje.

Reprezentantem może być również powiatowy lub miejski rzecznik konsumentów. Ale tylko w odniesieniu do spraw, które leżą w jego kompetencjach.

Koszt postępowania

Koszt złożenia pozwu wynosi 2 proc. wartości przedmiotu sporu. Przy czym nie może być niższy niż 30 zł i wyższy niż 100 tys. zł.

Sąd na wniosek pozwanego może również orzec kaucję na poczet kosztów postępowania sądowego. Jej wysokość nie może być jednak wyższa niż 20 proc. wartości sporu. Jeżeli sąd ustanowi kaucję, powodowie będą zobligowani do zdeponowania orzeczonej kwoty w gotówce.

Ustawa o pozwach zbiorowych wprowadza nowy mechanizm, który pozwala uzależnić wynagrodzenia pełnomocnika grupy od wysokości wywalczonego odszkodowania. Wynagrodzenie nie może być jednak wyższe niż 20 proc. orzeczonej kwoty.

Polubowne rozwiązanie

W każdym momencie procesu sąd może nakazać polubowne rozwiązanie sprawy. Co więcej, za zgodą co najmniej połowy członków grupy, może nastąpić wycofanie pozwu, zrzeczenie się lub ograniczenie roszczenia bądź zawarcie ugody. Jednocześnie sąd ma możliwość sprzeciwienia się temu, jeżeli uzna takie działanie za sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego.