Oświadczenie o zrzeczeniu się roszczeń może pojawić się w treści umowy lub ugody, ale nierzadko składane jest także osobno, na przykład w trakcie postępowania sądowego. Jeśli roszczeń zrzeka się wierzyciel, oznacza to, że zwalnia swojego dłużnika z długu.
Zrzeczenie się roszczeń towarzyszy cofnięciu pozwu w przypadku, kiedy powód cofa pozew bez zgody pozwanego. Można też zrzec się roszczeń w przypadku spraw spadkowych bądź po otrzymaniu zadośćuczynienia z tytułu stłuczki czy kolizji drogowej, w przypadku przeniesienia prawa przez Nadawcę na Adresata itd. (przypadków jest naprawdę wiele). Jakie skutki wywołuje oświadczenie o zrzeczeniu się roszczeń i jak takie oświadczenie napisać?
Czym jest zrzeczenie się roszczeń?
Zrzeczenie się roszczeń to czynność jednostronna, oświadczenie woli wierzyciela. W ramach oświadczenia o zrzeczeniu się roszczeń następuje rezygnacja z roszczenia i jego wygaśnięcie. Skutki zrzeczenia się roszczeń są więc takie same, jak skutki umorzenia długu – traktuje się je tak, jakby nigdy nie istniały.
Oświadczenie o zrzeczeniu się prawa do dochodzenia roszczeń w postępowaniu egzekucyjnym jest korzystne dla dłużnika, ponieważ zwalnia go z długu. Zasadniczo, takie oświadczenie składa się dobrowolnie. Czasem zdarza się jednak, że wierzyciel składa je po prostu nieświadomie.
Klauzula zrzeczenia się wszelkich roszczeń czy dalszych roszczeń pojawia się przede wszystkim w umowach o ubezpieczenie, czy w umowach dotyczących innych praw przyszłych.
Przed podpisaniem takiego dokumentu zawsze warto dokładnie zapoznać się ze wszystkimi postanowieniami umowy, aby nie pozbawić się prawa do dochodzenia roszczeń, takich jak odszkodowanie czy zadośćuczynienie.
Zrzeczenie się roszczenia przed sądem
Zrzeczenie się roszczenia najczęściej towarzyszy cofnięciu pozwu w postępowaniu sądowym. Powód ma prawo cofnąć pozew bez zgody pozwanego do momentu rozpoczęcia rozprawy i nie musi przy tym zrzekać się swoich roszczeń, co oznacza, że w przyszłości będzie uprawniony do wytoczenia takiego samego powództwa.
Natomiast w trakcie postępowania sądowego powód może cofnąć pozew tylko za zgodą pozwanego lub bez jego zgody, ale wyłącznie w przypadku, gdy cofnięcie pozwu łączy się ze zrzeczeniem się danego roszczenia.
Oświadczenie o nie wnoszeniu roszczeń powód składa przed sądem ustnie do protokołu, a przed pierwszą rozprawą może cofnąć pozew i opcjonalnie dołączyć do niego pisemne oświadczenie o zrzeczeniu się roszczeń, na przykład w sytuacji, kiedy dłużnik uregulował większą część swojego długu wobec wierzyciela.
W jakiej formie składa się oświadczenie o zrzeczeniu się roszczeń?
W sprawie sądowej oświadczenie o niewnoszeniu roszczeń najczęściej składane jest ustnie przed sądem. Z kolei w ramach umowy czy ugody oświadczenie najczęściej przyjmuje formę pisemną dla celów dowodowych.
Takie oświadczenie może być jedynie klauzulą, jednym z paragrafów dokumentu lub całkowicie odrębnym pismem. Wykorzystuje się je między innymi przy likwidacji szkody czy przy wypłacie odszkodowania, na przykład po stłuczce, kiedy strony nie angażują w sprawę policji ani ubezpieczyciela.
Oświadczenie zrzeczenia się roszczeń może dotyczyć części lub całości roszczenia. Co więcej, może odnosić się nawet do roszczenia, które jeszcze nie powstało, choć takie rozwiązanie należy do rzadkości.
Oświadczenie dotyczące zrzeczenia się roszczeń powinno być bardzo precyzyjne. Może wskazywać dokładnie, których roszczeń dotyczy lub wyliczać wyłączenia, które nie podlegają pod takie zrzeczenie.
Dlaczego precyzyjne sformułowanie oświadczenia o zrzeczeniu się roszczeń jest takie ważne? W wielu przypadkach podpisanie oświadczenia o zrzeczeniu się wszelkich roszczeń może doprowadzić do skutków przeciwnych do zamierzonych.
Jeśli w danym momencie składający oświadczenie nie wie, czy chce zrzekać się wszelkich praw do dochodzenia roszczeń, powinien dopilnować, aby jego oświadczenie było bardzo konkretne, czyli wskazywało na roszczenie wynikające z konkretnej umowy czy zdarzenia, a nie na „wszelkie” roszczenia.
Ugoda a zrzeczenie się roszczeń
O ile w przypadku zrzeczenia się roszczeń przed sądem, powód zostaje pouczony o skutkach złożenia takiego oświadczenia, tak w przypadku podpisywania umowy czy ugody wiele osób nie ma świadomości, że podpisując takie oświadczenie, pozbawia się prawa dochodzenia roszczeń, na przykład odszkodowawczych.
Warto przeanalizować w tym kontekście rozwiązanie w postaci ugody, jaką strony zawierają po kolizji drogowej. Sprawca może w takim przypadku pokryć szkody, czyli wypłacić poszkodowanemu środki na dokonanie naprawy pojazdu.
Jeśli wypłata dobrowolnego odszkodowania zostanie udokumentowana ugodą, w której poszkodowany zrzeka się dalszych roszczeń, dochodzenie odszkodowania czy zadośćuczynienia za poniesiony uszczerbek na zdrowiu (który może wyjść na jaw dopiero za jakiś czas) będzie niemożliwe.
Podpisanie ugody, która uwzględnia klauzulę zrzeczenia się roszczeń, odbiera poszkodowanemu prawo do dochodzenia ich przed sądem, co potwierdził wyrok Sądu Najwyższego (z dnia 12 kwietnia 2018 r., II CSK 375/17).
Z treści orzeczenia wynika, że ugoda zawierająca sformułowania typu „zrzeczenie się wszelkich roszczeń” uniemożliwia dochodzenie roszczeń w przyszłości. Zatem z ugody bezpiecznej dla poszkodowanego powinno wynikać, że:
- wolą stron jest wyłączenie jakichś roszczeń lub
- zrzeczeniem objęto tylko część roszczeń.
W innym wypadku poszkodowany nie będzie mógł dochodzić roszczeń nawet wtedy, kiedy doznał znaczącego uszczerbku na zdrowiu.
Roszczenia, których nie da się zrzec
Kiedy powód zrzeka się swoich roszczeń przed sądem, ten bada okoliczności cofnięcia pozwu i ocenia, czy zrzeczenie się roszczeń jest dopuszczalne – czy nie jest sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo nie zmierza do obejścia prawa.
Istnieją też takie roszczenia, których nie da się zrzec. Są to między innymi roszczenia alimentacyjne na przyszłość, a także roszczenia pracownicze. Zgodnie z przepisami kodeksu pracy, pracownik nie może zrzec się prawa do wynagrodzenia w całości ani w części.
