Obowiązek naprawienia szkody stosuje się jako środek karny orzekany obligatoryjnie na wniosek w przypadku przestępstw, a także jako zobowiązanie w przypadku skazania oskarżonego na karę ograniczenia wolności czy w przypadku warunkowego zawieszenia wykonania kary.
Pokrzywdzony może złożyć wniosek o orzeczenie obowiązku naprawienia szkody do zamknięcia przewodu sądowego na rozprawie głównej. Po dopełnieniu tego obowiązku składa się oświadczenie o naprawieniu szkody.
Wniosek o naprawienie szkody dotyczy między innymi przestępstw przeciwko mieniu, środowisku, obrotowi gospodarczemu, a także w sprawach o spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu czy naruszenia czynności narządu ciała.
Naprawienie szkody ma wynagradzać poszkodowanemu poniesionej straty. Oświadczenie o naprawieniu szkody najczęściej sprowadza się do zapłaty świadczenia na rzecz poszkodowanego, może to być na przykład pokrycie kosztów leczenia.
Zaniechanie obowiązku naprawienia szkody może skutkować podjęciem postępowania warunkowo umorzonego, a także zarządzeniem wykonania kary pozbawienia wolności.
