Zgodnie z prawem rodzinnym ustrojem majątkowym powstającym z mocy prawa między małżonkami w chwili zawarcia związku małżeńskiego jest ustawowa wspólność majątkowa. Powyższy ustrój trwać może do śmierci jednego z małżonków, orzeczenia rozwodu lub separacji bądź też do zawarcia przez małżonków majątkowego ustroju umownego, lub orzeczenia przez sąd rodzinny majątkowego ustroju przymusowego.
Ustawowy ustrój majątkowy zakłada funkcjonowanie trzech mas majątkowych, czyli: majątku wspólnego małżonków oraz majątków osobistych każdego z nich.
Co do zasady do majątku wspólnego zaliczają się przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania wspólności przez oboje małżonków lub przez jednego z nich, czyli wszelkie przedmioty nabyte w czasie od zawarcia małżeństwa do jego zakończenia.
Małżeński ustrój majątkowy – wyjątki
Od powyżej opisanej zasady prawodawca przewidział również wyjątki – nie wszystkie przedmioty i dobra nabyte przez małżonków w czasie trwania związku małżeńskiego mogą być zaliczane na poczet majątku wspólnego. W przepisie art. 33 k.r.o. ustawodawca wskazał katalog takich praw majątkowych, katalog ten ma charakter zamknięty.
Do majątku osobistego każdego z małżonków należą:
- przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej;
- przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił;
- prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom;
- przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków;
- prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie;
- przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość;
- wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków;
- przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego
z małżonków; - prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy;
- przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.
Małżeński ustrój majątkowy – umowny
Do wprowadzenia między małżonkami umownego ustroju majątkowego wymagane jest zawarcie stosownej umowy tzw. „intercyzy”. Aby umowa ta miała znaczenie prawne należy pamiętać o zachowaniu szczególnej formy jej zawarcia, tj. forma aktu notarialnego.
Powyższą umowę można zawrzeć zarówno przed wstąpieniem w związek małżeński jak też w każdym momencie jego trwania.
Od 20 stycznia 2005 roku, w polskim prawie funkcjonują cztery ustroje umowne:
- wspólność majątkowa małżeńska – wspólność rozszerzona;
- wspólność majątkowa małżeńska – wspólność ograniczona;
- rozdzielności majątkowej;
- rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków.
Każda z wyżej wymienionych rodzajów umów majątkowych może być w trakcie jej trwania modyfikowana, jak też rozwiązana. Jeżeli jej rozwiązanie nastąpi w trakcie małżeństwa to z mocy prawa między małżonkami powstanie wspólność ustawowa.
Małżeński ustrój majątkowy – przymusowy
Kodeks rodzinny i opiekuńczy przewiduje także trzeci rodzaj ustroju majątkowego, który w przeciwieństwie do dwóch poprzednich jest ustanawiany niezależnie od woli małżonków. Wyróżnić możemy dwa sposoby powstania przymusowego ustroju:
- Z mocy orzeczenia sądu – ustanowienie rozdzielności majątkowej następuje na wniosek jednego z małżonków, gdy przemawiają za tym ważne okoliczności lub na wniosek wierzyciela jednego z małżonków, w sytuacji gdy wierzyciel nie ma innej możliwości zaspokojenia swoich roszczeń od zadłużonego małżonka jak tylko poprzez żądanie zniesienia wspólności majątkowej. Orzeczenie takie wydaje sąd w formie wyroku.
- Z mocy prawa – ustanowienie rozdzielności majątkowej następuje z mocy samego prawa w sytuacji, gdy jeden z małżonków zostanie ubezwłasnowolniony, zostanie wobec niego ogłoszona upadłość oraz w przypadku orzeczenia separacji. Trzeba pamiętać natomiast, że w chwili chylenia ubezwłasnowolnienia, umorzenia, uchylenia lub ukończenia postępowania upadłościowego oraz zniesienia separacji między małżonkami ponownie – z mocy ustawy – powstaje ustawowy ustrój małżeński.
- ustawa z dnia 25 lutego 1964 roku Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. 1995 r., Nr 83, poz. 417 ze zmianami).
- ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. 1964 r., Nr 43, poz. 296 ze zmianami).
- ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. 2005, Nr 167, poz. 1398).
Podobne wzory pism:
