Narodziny dziecka to wielka radość. Z pewnością marzy o tym większość dorosłych i dojrzałych mężczyzn. Niekiedy jednak następuje ciąża, którą ciężko nazwać „owocem miłości”. Chodzi tu o przypadki, kiedy mąż matki dziecka nie jest biologicznym ojcem. W takiej sytuacji mężczyźnie przysługuje powództwo o zaprzeczenie ojcostwa.
Zaprzeczenie ojcostwa nie jest jednak uprawnieniem, które będzie przysługiwało zdradzonemu mężczyźnie w każdym momencie. Przede wszystkim należy zdawać sobie sprawę, że w małżeństwie istnieje domniemanie pochodzenia dziecka od męża matki.
Co więcej, jeżeli już mężczyzna dowie się o pochodzeniu dziecka z nieprawego łoża, ma ograniczony czas na wyjście z roszczeniem do sądu. Kiedy zaprzeczenie ojcostwa jest możliwe? Jak tego dokonać i gdzie złożyć pozew? O tym poniżej.
Domniemanie pochodzenia dziecka
Wszystkie najważniejsze kwestie związane z pochodzeniem dziecka, jego uznaniem czy zaprzeczeniem ojcostwa uregulowane zostały w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym (dalej jako KRO). W art. 62 § 1 KRO ustawodawca ustanowił zasadę domniemania pochodzenia dziecka.
Zgodnie z nią, jeśli dziecko urodziło się w czasie trwania małżeństwa albo przed upływem 300 dni od jego ustania (np. wskutek rozwiązania przez rozwód czy śmierci męża) lub unieważnienia, wówczas istnieje domniemanie prawne, że dziecko to pochodzi od męża matki. Zasada ta dotyczy również separacji.
Jeżeli dziecko urodziło się przed upływem 300 dni od ustania lub unieważnienia małżeństwa, lecz po zawarciu przez matkę drugiego małżeństwa, wtedy domniemywa się, iż dziecko pochodzi od drugiego męża. Domniemanie to jednak nie dotyczy sytuacji, gdy dziecko urodziło się na skutek procedury medycznie wspomaganej prokreacji (np. in vitro), na którą wyraził zgodę pierwszy mąż matki.
Należy pamiętać, że celem procesu o zaprzeczenie ojcostwa nie jest ustalenie ojcostwa biologicznego męża matki, lecz obalenie ustawowego domniemania, że dziecko od niego pochodzi.
„Domniemanie pochodzenia od męża matki może być obalone jedynie w drodze powództwa o zaprzeczenie ojcostwa i dopiero w razie uwzględnienia takiego powództwa prawomocnym wyrokiem możliwe jest sądowe ustalenie ojcostwa, tj. stwierdzenie w wyroku, że ojcem dziecka jest inna osoba.”
„1. Ustanie małżeństwa przez rozwód następuje dopiero z chwilą uprawomocnienia się wyroku rozwodowego. Jeżeli więc dziecko urodziło się po ogłoszeniu wyroku rozwodowego jego matki, lecz przed jego uprawomocnieniem się, to urodziło się w czasie trwania małżeństwa i ma za sobą domniemanie z art. 62 § 1 KRO. Podobnie rzecz się przedstawia, jeżeli od dnia uprawomocnienia się wyroku rozwodowego do daty urodzenia dziecka nie upłynęło 300 dni. 2. Wadliwe, bo wbrew domniemaniu z art. 62 § 1 KRO sporządzenie aktu urodzenia dziecka jako niepochodzącego z małżeństwa, nie obala tego domniemania i tym samym nie pozbawia męża matki interesu prawnego w wytoczeniu powództwa o zaprzeczenie ojcostwa, chociaż w akcie urodzenia dziecka nie jest on ujawniony jako ojciec.”
Zaprzeczenie ojcostwa – przesłanki
Jeżeli mężczyznę obejmuje domniemanie pochodzenia dziecka, a wie on, iż zapłodnienie przez niego matki dziecka było niemożliwe, wówczas powinien złożyć pozew o zaprzeczenie ojcostwa. Owe zaprzeczenie następuje przez wykazanie, że mąż matki nie jest ojcem dziecka.
Wykazać powyższe można poprzez badanie u męża matki dziecka oraz małoletniego kwasu dezoksyrybonukleinowego, tj. DNA. Badanie to pozwala potwierdzić, iż dziecko nie pochodzi oj męża matki dziecka.
„W sprawie o zaprzeczenie ojcostwa, jeżeli mąż matki odmawia, bez uzasadnionych powodów poddania się badaniu DNA i dowód ten w odniesieniu do stron procesu nie może być z tej przyczyny przeprowadzony, dopuszczalne jest obalenie domniemania ojcostwa męża matki wszystkimi innymi dowodami wykazującymi niepodobieństwo jego ojcostwa, w tym także dowodami wskazującymi, że ojcostwo innego mężczyzny jest dostatecznie pewne. W szczególności w takiej sytuacji możliwe jest dopuszczenie dowodu z grupowego badania DNA matki, dziecka i domniemanego ojca dziecka, jeżeli wyrazi on na to zgodę. Wynik takiego badania, wskazujący z prawdopodobieństwem będącym praktycznie pewnością, że mężczyzna ten jest ojcem dziecka, pozwala uznać, iż wykazane zostało niepodobieństwo ojcostwa męża matki.”
Zaprzeczenie ojcostwa – termin na wystosowanie pozwu oraz koszt pozwu
Termin, w jakim mąż matki dziecka może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie ojcostwa, wynosi rok, licząc od dnia, w którym dowiedział się, że nie jest biologicznym ojcem dziecka. Termin ten jest jednocześnie ograniczony datą osiągnięcia przez dziecko pełnoletności.
Matka dziecka ma również możliwość wytoczenia takiego pozwu, tutaj także termin wynosi rok. Po tym czasie powództwo o zaprzeczenie ojcostwa może wytoczyć jedynie samo dziecko – również w ciągu roku od dnia, w którym dowiedziało się, że nie pochodzi od męża swojej matki.
Zaprzeczenie ojcostwa nie jest dopuszczalne po śmierci dziecka, chyba że dziecko zmarło po wszczęciu postępowania. W razie śmierci dziecka, które wytoczyło powództwo, zaprzeczenia ojcostwa mogą dochodzić jego zstępni.
Z kolei nie jest możliwe skuteczne wytoczenie roszczenia w przedmiocie zaprzeczenia ojcostwa jeszcze przed urodzeniem się dziecka.
Pozew o zaprzeczenie ojcostwa
Pozew o zaprzeczenie ojcostwa powinien odpowiadać ogólnym warunkom pozwu. Przepis art. 126 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego stanowi, iż każde pismo procesowe powinno zawierać:
- oznaczenie sądu, do którego jest skierowane;
- imiona i nazwiska lub nazwy stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników;
- oznaczenie rodzaju pisma;
- osnowę wniosku lub oświadczenia;
- w przypadku gdy jest to konieczne do rozstrzygnięcia co do wniosku lub oświadczenia – wskazanie faktów, na których strona opiera swój wniosek lub oświadczenie, oraz wskazanie dowodu na wykazanie każdego z tych faktów;
- podpis strony albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika;
- wymienienie załączników.
Sądem właściwym do rozpoznania sprawy o zaprzeczenie ojcostwa jest sąd rejonowy, w którego okręgu małoletni pozwany ma miejsce zamieszkania. Jeżeli pozwany nie ma miejsca zamieszkania w Polsce, właściwy jest sąd według miejsca pobytu pozwanego w Polsce.
Z kolei, gdy miejsce to nie jest znane lub nie leży w Polsce – według ostatniego miejsca zamieszkania w Polsce. W przypadku zaś, gdy brak jest podstaw do wytoczenia powództwa według powyższych zasada, powództwo wytacza się przed sąd miejsca zamieszkania powoda.
Mąż matki powinien wytoczyć powództwo o zaprzeczenie ojcostwa przeciwko dziecku i matce, a jeżeli matka nie żyje – przeciwko dziecku. Matka dziecka powinna wytoczyć powództwo przeciwko mężowi i dziecku, a jeśli mąż nie żyje, tylko przeciwko dziecku.
W sytuacji, gdy z omawianym powództwem występuje dziecko, powinno ono wytoczyć powództwo przeciwko mężowi swojej matki oraz matce, a jeżeli matka nie żyje – przeciwko jej mężowi. Jeżeli jednak to mąż matki nie żyje powództwo winno być wytoczone przeciwko kuratorowi ustanowionemu przez sąd opiekuńczy (nie przeciwko matce!).
Sprawy prowadzone w przedmiocie zaprzeczenia ojcostwa podlegają rozpoznaniu w trybie odrębnego postępowania procesowego przewidzianego dla spraw ze stosunków między rodzicami a dziećmi.
Dodatkowo należy pamiętać, że sprawach tego typu odpis pozwu doręcza się prokuratorowi. Powoduje to obowiązek dołączenia do pozwu o zaprzeczenie ojcostwa dodatkowego odpisu pozwu i załączników dla prokuratora.
Zgodnie z art. 27 pkt 4 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych od pozwu w sprawie o zaprzeczenie ojcostwa pobiera się opłatę stałą w kwocie 200 zł.
Podobne wzory pism:
