Wypadek przy pracy – z wiadomych względów – może przybrać różną postać, a jego skutki różną intensywność. Przy zdarzeniach poważniejszych, może się okazać, że pracownik nie jest w stanie wrócić do pracy przez wiele miesięcy lub nawet w ogóle podjąć się aktywności zawodowej.

Stąd też tak ważne jest opłacanie składek na ubezpieczenie wypadkowe. Przy umowie o pracę oraz umowie zlecenie składki opłaca pracodawca, w przypadku innych umów cywilnoprawnych, kontraktach B2B czy samozatrudnieniu – pracownik zobowiązany jest opłacać je samodzielnie.

Wypadek przy pracy – kiedy ma miejsce?

W pierwszej kolejności, aby móc przejść do kwestii świadczeń przysługujących osobom, które uległy wypadkowi, należy zdefiniować pojęcie wypadku przy pracy. Pojęcie to, jego konsekwencje oraz należne świadczenia zostały uregulowane w ustawie o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.

Zgodnie z art. 3 ustawy wypadek przy pracy to zdarzenie nagłe, wywołane przyczyną zewnętrzną, działaniem sił czynników zewnętrznych, które nastąpiło w związku z wykonywaną pracą i spowodowało uraz lub śmierć. Zdarzenie należy uznać za nagłe, jeśli wystąpiło maksymalnie w ciągu jednej dniówki roboczej. Natomiast związek z pracą danego zadaszenia będzie występowało jeżeli nastąpiło:

• podczas wykonywania przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych;
• w trakcie wykonywania czynności bez polecenia, ale na rzecz pracodawcy;
• w czasie, w którym pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy, a miejscem wykonywania obowiązków pracowniczych.

Ustawodawca przewidział również inne – związane z pracą – sytuację, kiedy może dojść do wypadku przy pracy. Może do niego dojść także:

• w czasie podróży służbowej, w trakcie której pracownik nie świadczy pracy, chyba, że wypadek spowodowany został postępowaniem pracownika, które nie pozostaje w związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań;
• podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony;
• przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje związkowe.

Wypadek przy pracy – czy w związku z absencją pracownikowi przysługuje wynagrodzenie?

W przypadku zaistnienia wypadku przy pracy ubezpieczony ma prawo do otrzymywania zasiłku z ubezpieczenia wypadkowego w wysokości 100% podstawy wynagrodzenia. Podstawą do uzyskania do niego prawa jest zwolnienie lekarskie.

Przy czym samo zwolnienie lekarskie nie jest wystarczające, aby pracownik otrzymał owe 100% wynagrodzenia. Zasiłek ten przysługuje wyłącznie w przypadku, gdy okoliczności wypadku wskazują jednoznacznie, że pracownik nie przyczynił się do powstania zdarzenia.

Jeżeli wypadek był wynikiem zawinionego działania pracownika (działanie umyślne lub rażące niedbalstwo) przysługuje już tylko 80% podstawy wynagrodzenia. 

Warto tutaj wskazać, że zasiłek z ubezpieczenia jest wypłacany z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych maksymalnie przez 182 dni. Po tym okresie ubezpieczonemu przysługuje świadczenie rehabilitacyjne, które może trwać przez kolejne 12 miesięcy. Wszystkie świadczenia wynoszą, co do zasady, 100% podstawy wynagrodzenia. 

Wypadek przy pracy – na jakie świadczenia może liczyć pracownik?

Przepis art. 6 ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych reguluje katalog świadczeń przysługujących ubezpieczonemu, który uległ wypadkowi. Katalog ten ma charakter zamknięty – ubezpieczony nie może uzyskać prawa do innego świadczenia, niż ten określony w ustawie. W przypadku wypadku przy pracy ubezpieczony ma prawo do:

1. zasiłku chorobowego;
2. świadczenia rehabilitacyjnego;
3. zasiłku wyrównawczego;
4. jednorazowego odszkodowania;
5. renty z tytułu niezdolności do pracy;
6. renty szkoleniowej;
7. renty rodzinnej;
8. dodatku do renty rodzinnej;
9. dodatku pielęgnacyjnego;
10. świadczenia w postaci pokrycia kosztów leczenia w zakresie stomatologii i szczepień ochronnych oraz zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne w zakresie określonym ustawą.

1.   Zasiłek chorobowy

Zasiłek chorobowy zapewnienia środki do życia czasowo niezdolnemu do pracy pracownikowi. Zasiłek ten przysługuje już od pierwszego dnia niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy.

Wyjątkiem jest sytuacja, gdy ubezpieczony w czasie niezdolności do pracy pobiera wynagrodzenie, uposażenie, stypendium lub innego rodzaju świadczenie przysługujące na podstawie odrębnych ustaw. Prawo do omawianego świadczenia przysługuje przez okres nie dłuższy niż 182 dni i wynosi 100% podstawy wymiaru wynagrodzenia.

2.   Świadczenie rehabilitacyjne

Świadczenie rehabilitacyjne przysługuje pracownikowi po wyczerpaniu zasiłku chorobowego, jeżeli w dalszym ciągu jest niezdolny do pracy, zaś dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza prognozują odzyskanie zdolności do pracy.

Ubezpieczony ma prawo do pobierania świadczenia przez okres nie dłuższy niż 12 miesięcy, licząc od dnia następnego po dniu zakończeniu pobierania zasiłku chorobowego. Świadczenie wynosi 100% podstawy wymiaru wynagrodzenia.

3.   Zasiłek wyrównawczy

Zasiłek wyrównawczy przysługuje ubezpieczonemu, którego wynagrodzenie uległo obniżeniu w skutek powstania stałego lub długotrwałego uszczerbku na jego zdrowiu. Ze stałym uszczerbkiem na zdrowiu mamy do czynienia gdy naruszenie sprawności organizmu jest tak rozległe, iż nie ma większych (realnych) szans na poprawę.

Długotrwały uszczerbek na zdrowiu to z kolei takie naruszenie organizmu, które powoduje niesprawność organizmu na okres przekraczający 6 miesięcy, które jednak może ulec poprawie.

4.   Jednorazowe odszkodowanie

Jednorazowe odszkodowanie może zostać przyznane zarówno ubezpieczonemu pracownikowi, jak również członkom jego rodziny, w przypadku śmierci poszkodowanego. Świadczenie to ma charakter jednorazowej, zryczałtowanej wypłaty środków pieniężnych.

Celem świadczenia jest naprawienie pełnej szkody wynikłej w skutek wypadku. Wypłaca się je niezależnie od tego czy nastąpiło obniżenie wynagrodzenia albo czy stopień utraty zdrowia uzasadnia nabycie prawa do świadczeń rentowych. Przysługuje ono w wysokości określanej jako iloczyn części przeciętnego wynagrodzenia i procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu.

Omawiane świadczenie przysługuje również członkom rodziny ubezpieczonego, który zmarł na skutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej oraz w razie śmierci wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej rencisty, który był uprawniony do renty z ubezpieczenia wypadkowego.

Osoby które mogą starać się o świadczenie to:

• małżonek;
• dzieci;
• przyjęte na wychowanie i utrzymanie wnuki;
• rodzeństwo;
• rodzice;
• osoby przysposabiające;
• macocha i ojczym, o ile w dniu śmierci ubezpieczonego lub rencisty prowadzili z nim wspólne gospodarstwo domowe.

5.   Renta z tytułu niezdolności do pracy

Renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje niezależnie od długości okresu ubezpieczenia wypadkowego, jak również bez względu na datę powstania niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy. Wysokość renty zależne jest od wysokości otrzymywanego wynagrodzenia pracownika, stopnia uszczerbku na zdrowiu poszkodowanego oraz jego potrzeb.

6.   Renta szkoleniowa

Renta szkoleniowa przysługuje w przypadku, gdy wobec ubezpieczonego orzeczono celowość przekwalifikowania zawodowego ze względu na niezdolność do pracy na dotychczasowym stanowisku, w związku z wypadkiem przy pracy.

Celem renty szkoleniowej jest pomoc w przekwalifikowaniu pracowników niezdolnych do pracy w dotychczasowym zawodzie, aby mogli wykonywać inną pracę oraz zapobieżenie wykluczeniu zawodowemu i aktywizacji zawodowej ubezpieczonego.

Renta szkoleniowa przysługuje pracownikowi niezależnie od długości okresu ubezpieczenia wypadkowego oraz bez względu na datę powstania niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy.

7.   Renta rodzinna

Renta rodzinna jest skierowana do członków rodziny pracownika zmarłego na skutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej lub rencisty uprawnionego do renty z ubezpieczenia wypadkowego. Warunkiem uzyskania prawa do świadczenia jest zaistnienie związku przyczynowego między wypadkiem przy pracy, a śmiercią ubezpieczonego.

Renta rodzinna przysługuje niezależnie od długości okresu ubezpieczenia wypadkowego zmarłego, a także bez względu na datę powstania jego niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem. W roku 2021 najniższa renta rodzinna wynosi 1.250,88 zł brutto.

8.   Dodatek do renty rodzinnej

Dodatek do renty rodzinnej przysługuje sierocie zupełnej pobierającej rentę rodzinną z ubezpieczenia wypadkowego. Zgodnie z art. 19 ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych zasady przysługiwania i wysokość dodatku ogłasza Prezes ZUS w specjalnym komunikacie. 

9.    Dodatek pielęgnacyjny

Dodatek pielęgnacyjny przysługuje osobie uprawnionej do emerytury lub renty, o ile osoba ta została uznana za całkowicie niezdolną do pracy oraz do samodzielnej egzystencji, bądź ukończyła 75 rok życia. Jednocześnie zasiłek nie przysługuje osobie uprawnionej do emerytury lub renty przebywającej w zakładzie opiekuńczo-leczniczym lub zakładzie pielęgnacyjno-opiekuńczym.

Wysokość dodatku pielęgnacyjnego ogłasza Prezes ZUS w specjalnym komunikacie. Od 1 marca 2021 roku dodatek pielęgnacyjny wynosi 239,66 zł.

10.   Pokrycie kosztów leczenia

Poszkodowany może również liczyć na pokrycie kosztów leczenia z zakresu stomatologii i szczepień ochronnych oraz zaopatrzenie w przedmioty ortopedyczne.

Fundusz wypadkowy pokrywa koszty skutków wypadków przy pracy w zakresie świadczeń zdrowotnych z zakresu stomatologii i szczepień ochronnych, które są nierefundowane na podstawie odrębnych przepisów. Pokrywane są także koszty wyrobów medycznych w wysokości udziału własnego świadczeniobiorcy.

Wypadek przy pracy – czy ZUS może nie wypłacić świadczeń?

Jakże by inaczej. Zgodnie z art. 21 ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego nie przysługują pracownikowi, gdy wyłączną przyczyną wypadku przy pracy jest   udowodnione naruszenie przez ubezpieczonego przepisów dotyczących ochrony życia i zdrowia, spowodowane przez niego umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa.

Świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego nie przysługują również ubezpieczonemu, który, będąc w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środków odurzających lub substancji psychotropowych, przyczynił się w znacznym stopniu do spowodowania wypadku.

Dodatkowo, jeśli zachodzi uzasadnione przypuszczenie, że ubezpieczony znajdował się w stanie nietrzeźwości, pod wpływem środków odurzających lub substancji psychotropowych, płatnik składek kieruje ubezpieczonego na badanie niezbędne do ustalenia zawartości alkoholu, środków odurzających lub substancji psychotropowych w organizmie.

Ubezpieczony jest obowiązany poddać się temu badaniu. Odmowa poddania się badaniu lub inne zachowanie uniemożliwiające jego przeprowadzenie powoduje pozbawienie prawa do świadczeń, chyba że ubezpieczony udowodni, że miały miejsce przyczyny, które uniemożliwiły poddanie się temu badaniu.