Spółka cywilna jest formą prowadzenia działalności gospodarczej, która powstaje poprzez zawarcie umowy przez minimum dwie osoby – przedsiębiorców. Spółki tej nie rejestruje się w KRS, nadaje się jej jedynie REGON i NIP.
Spółka cywilna sama w sobie nie jest podmiotem prawnym, są nim wspólnicy. Brak osobowości prawnej oznacza, że w kontaktach z kontrahentami to wspólnicy (nie spółka) zawierają umowy. Ma to znaczenie również w przypadku zobowiązań – za długi spółki odpowiadają wspólnicy jako osoby fizyczne. Co więcej odpowiedzialność wspólników jest solidarna. Co to oznacza w praktyce? O tym poniżej.
Współka cywilna – czym jest dokładnie?
Spółki cywilnej nie należy traktować jako osoby prawnej (jak spółki osobowe czy kapitałowe). Jest ona bardziej umownym stosunkiem cywilnoprawnym (zobowiązaniem), w którym wspólnicy zobowiązują się do świadczenia, polegającego na dążeniu do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego przez działanie w oznaczony sposób. Współdziałanie wspólników polega w szczególności na prowadzeniu spraw spółki oraz na wniesieniu wkładów.
Spółka cywilna nie posiada statusu przedsiębiorcy ani w rozumieniu art. 43[1] KC, ani w rozumieniu przepisów ustawy – Prawo przedsiębiorców. Nie ma osobowości prawnej, nie może występować przed sądem (pozywać i być pozywana), zaciągać zobowiązań czy też posiadać własnego majątku.
Wszystkich tych czynności dokonują jej wspólnicy we własnym imieniu (nie imieniu spółki), w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej.
Powyższe skutkuje tym, iż spółka ta nie posiada własnej firmy. Pod firmą działają przedsiębiorcy będący wspólnikami. Oznacza to, że prawidłowe oznaczenie spółki cywilnej musi uwzględniać firmy wszystkich wspólników spółki.
Istotny jest również fakt, że spółka cywilna nie posiada statusu pracodawcy – nie może zatrudniać pracowników. Podmiotami praw i obowiązków pracodawcy są poszczególni wspólnicy tej spółki – pełnią funkcję tzw. „zbiorowego” pracodawcy.
Odpowiedzialność wspólników – odpowiedzialność solidarna
Odpowiedzialność wspólników spółki cywilnej została uregulowana art. 864 Kodeksu cywilnego (dalej jako KC). Zgodnie z nim wspólnicy, za zobowiązania spółki, odpowiadają solidarnie. Oznacza to, że wspólnicy odpowiadają majątkiem wspólnym spółki oraz majątkami osobistymi.
Co więcej, nie istnieje przepis, które nakazywałby wierzycielowi w pierwszej kolejności sięgać do majątku wspólnego, a dopiero następnie do majątków osobistych wspólników. Toteż wierzyciel może należne mu zobowiązanie zaspokoić w całości z majątku tylko jednego wspólnika.
W takiej sytuacji wspólnik, który zaspokoił wierzyciela, ma prawo żądać od pozostałych wspólników pokrycia zapłaconych wierzytelności w równych częściach (w przypadku dwóch wspólników, ma prawo żądać połowy zapłaconego długu).
„Przepis art. 864 KC przesądza o dopuszczalności indywidualnego występowania wspólnika po stronie pozwanej w sprawie, w której powództwo dotyczy zobowiązań spółki. Wierzyciel może z tytułu tych zobowiązań pozwać tylko kilku wspólników lub tylko jednego z nich. Oznacza to, że w sprawie o świadczenie na rzecz osoby trzeciej z tytułu zobowiązań spółki cywilnej nie zachodzi po stronie wspólników współuczestnictwo konieczne w rozumieniu art. 72 § 2 KPC.”
Odpowiedzialność solidarna ma duże znaczenie, również w przypadku instytucji potrącenia. W sprawie z powództwa wierzyciela spółki cywilnej przeciwko jej wspólnikom o zapłatę wierzytelności, za którą pozwani odpowiadają solidarnie, każdy z pozwanych może bronić się zarzutami, które są wspólne wszystkim dłużnikom, jak również takimi, które przysługują poszczególnym wspólnikom osobiście.
Pozwany wspólnik może zatem skutecznie przedstawić do potrącenia własne wierzytelności przysługujące mu w stosunku do powoda. Z kolei wspólnik nie może potrącić wierzytelności spółki w stosunku do swego wierzyciela osobistego.
„Wspólnik spółki cywilnej odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie ze spółką cywilną i z pozostałymi wspólnikami za zaległości spółki z tytułu powstałych dawniej oraz obecnie składek na ubezpieczenia społeczne zatrudnianych przez spółkę pracowników. W sprawie dotyczącej odpowiedzialności solidarnej byłego wspólnika spółki cywilnej za opłacenie składek z tytułu zatrudniania pracowników sąd jest zobligowany do wezwania, obok płatnika – spółki cywilnej, w charakterze stron wszystkich aktualnych wspólników spółki cywilnej.”
Odpowiedzialność wspólników – czy można ją ograniczyć?
Przepis art. 864 KC ma charakter bezwzględnie obowiązujący. Oznacza to, że odpowiedzialność solidarna wspólników nie może być ograniczona ani wyłączona w umowie spółki. Odmienne postanowienie nie będzie skuteczne wobec wierzycieli.
Umowne zwolnienie z odpowiedzialności majątkowej za zobowiązania spółki wspólnika wywiera skutki prawne wyłącznie między wspólnikami.
Chodzi tu głównie o roszczenie regresowe – dla przykładu, gdy wierzyciel zaspokoi się z majątku jednego ze wspólników, a drugi wspólnik został umownie wyłączony z odpowiedzialności, wówczas ten pierwszy nie ma prawa żądać od drugiego wspólnika zwrotu połowy zapłaconej wierzytelności.
Istniejące zobowiązania spółki a wspólnik przystępujący lub występujący ze spółki
Wspólnik przystępujący do istniejącej spółki nie odpowiada za wcześniejsze zobowiązania zaciągnięte przez wspólników. Jest jednak możliwość, aby na podstawie umowy zawartej z pozostałymi wspólnikami, kumulatywnie przystąpił do długu. Wówczas przyjmie na siebie odpowiedzialność za zobowiązania powstałe przed jego przystąpieniem do spółki.
Natomiast, wystąpienie wspólnika ze spółki lub rozwiązanie spółki nie zwalniają go z osobistej odpowiedzialności za zobowiązania powstałe przed takim wystąpieniem lub rozwiązaniem.
Polecane wzory pism:
