Przy zakupie nowego auta, możemy liczyć na gwarancję, która swoim zakresem przewyższa instytucję rękojmi. Niejednokrotnie jednak kupując pojazd używany w dobrym komisie, możemy liczyć na kilku lub kilkunastomiesięczną gwarancję.
Nie jest to jednak jeszcze standardem. Gwarancja nie jest instytucją nakładaną na sprzedawcę przez przepisy prawa-jest ona ustanawiania dobrowolnie. Z kolei rękojmia jest ustawową odpowiedzialnością sprzedającego za wady rzeczy, którą sprzedaje.
Nawet nabywca wiekowego pojazdu, nie jest pozbawiony ochrony prawnej. Rękojmia przy zakupie używanego auta daje właścicielowi prawo do egzekwowania od sprzedającego rekompensaty, w przypadku gdyby zakupiony pojazd okazał się niesprawny.
Rękojmia przy zakupie używanego auta a odpowiedzialność za wady rzeczy sprzedanej
Zgodnie z art. 556 Kodeksu cywilnego (dalej KC), sprzedawca jest odpowiedzialny względem kupującego, jeżeli rzecz sprzedana posiada wadę fizyczną lub prawną (rękojmia).
Szczegółowe zasady dotyczące rękojmi regulują przepisy art. 556[1], 556[2] oraz 556[3] KC. Stosownie do art. 556[1] KC, wada fizyczna polega na niezgodności rzeczy sprzedanej z umową, jeżeli:
- rzecz nie ma właściwości, które rzecz tego rodzaju powinna mieć ze względu na cel
w umowie oznaczony albo wynikający z okoliczności lub przeznaczenia; - nie ma właściwości, o których istnieniu sprzedawca zapewnił kupującego, w tym przedstawiając próbkę lub wzór;
- nie nadaje się do celu, o którym kupujący poinformował sprzedawcę przy zawarciu umowy, a sprzedawca nie zgłosił zastrzeżenia co do takiego przeznaczenia;
- została kupującemu wydana w stanie niezupełnym.
Sprzedawca będzie również ponosić odpowiedzialność za wadę prawną rzeczy w przypadku, gdy rzecz sprzedana będzie stanowić własność osoby trzeciej, lub gdy będzie obciążona prawem takiej osoby. Dodatkowo, o odpowiedzialności sprzedawcy z tytułu wady prawnej rzeczy możemy mówić w przypadku gdy ograniczenie w korzystaniu lub rozporządzaniu rzeczą wynika z decyzji lub orzeczenia właściwego organu (art. 556[3] KC).
Niezależnie zatem od udzielonej (lub nie) gwarancji producenta, nabywcy będzie przysługiwało wobec zbywającego roszczenie z tytułu rękojmi za ujawnione wady fizyczne oraz prawne auta. W przypadku upływu terminu do zgłoszenia roszczenia w oparciu o przepisy dotyczące rękojmi (o czym poniżej), nabywcy będzie przysługiwało roszczenie oparte na zasadach ogólnych.
Uprawnienia przysługujące kupującemu
W przypadku, gdy używany samochód ma wadę fizyczną, kupujący może żądać wymiany pojazdu na wolny od wad, usunięcia wady (naprawy), obniżenia ceny bądź odstąpienia od umowy.
Nie ma przy tym znaczenia, czy sprzedaż została dokonana w ramach obrotu powszechnego, konsumenckiego, czy dwustronnie profesjonalnego. Rękojmia przy zakupie używanego auta ma na celu doprowadzenie do zadośćuczynienia roszczenia o naprawę bądź zwrot świadczenia nabywcy (w praktyce nie spotkamy się z sytuacją wymiany sprzedanego, używanego auta na inne, pozbawione wady fizycznej), lub przywrócenie stanu zgodnego z prawem (w przypadku wady prawnej).
Zasadniczą zaletą przepisów o rękojmi z punktu widzenia kupującego jest model odpowiedzialności sprzedawcy, który przyjmuje tu charakter odpowiedzialności absolutnej, gdzie przesłanką jest już samo stwierdzenie wadliwości przedmiotu sprzedaży.
Nabywca nie musi – jak w przypadku roszczenia opartego na reżimie art. 471 i n. KC – wykazywać szkody, jaką poniósł, winy sprzedawcy, czy związku przyczynowego dla ujawnionej wady.
Dodatkowo, obojętne jest również to, czy sprzedawca o wadzie wiedział, lub czy mógł się o wadzie dowiedzieć oraz, czy wadę spowodował (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 27 marca 2013 r., sygn. VI ACa 1269/12). W takim przypadku samo stwierdzenie ujawnienia się wady, powodującej zmniejszenie wartości lub użyteczności samochodu aktualizuje roszczenie nabywcy z tytułu rękojmi.
Zwolnienie sprzedawcy od odpowiedzialności wobec ujawnienia wady
Norma art. 557 § 1 KC przewiduje ogólną zasadę, zgodnie z którą sprzedawca jest zwolniony od odpowiedzialności z tytułu rękojmi, jeżeli kupujący wiedział o wadzie w chwili zawarcia umowy. Ciężar dowodowy w takim przypadku spada na zbywcę auta.
Co więcej, na podstawie art. 557 § 2 zd. 1 KC, gdy przedmiotem sprzedaży są rzeczy oznaczone tylko co do gatunku albo rzeczy mające powstać w przyszłości, stan wiedzy kupującego o wadzie ocenia się nie w chwili zawarcia umowy, ale w chwili wydania mu rzeczy. Dopiero w tym momencie kupujący ma w praktyce możliwość wykrycia wady.
Wobec odpowiedzialności absolutnej sprzedawcy, należy wskazać, że nie jest on zwolniony od odpowiedzialności z tytułu rękojmi, gdy kupujący mógł oraz powinien był zauważyć wadę (tak też: wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 28 listopada 2014 r., I ACa 1116/14).
Wobec powyższego na gruncie przepisów o rękojmi powstaje generalna zasada, zgodnie z którą kupujący nie ma obowiązku zbadania wydawanej mu rzeczy, chyba że:
- zbadanie rzeczy jest w danych stosunkach przyjęte (art. 563 KC) lub
- wymagają tego wprost przepisy ustawy (art. 545 KC).
Art. 545 KC
§ 1. Przy sprzedaży między przedsiębiorcami kupujący traci uprawnienia z tytułu rękojmi, jeżeli nie zbadał rzeczy w czasie i w sposób przyjęty przy rzeczach tego rodzaju i nie zawiadomił niezwłocznie sprzedawcy o wadzie, a w przypadku gdy wada wyszła na jaw dopiero później – jeżeli nie zawiadomił sprzedawcy niezwłocznie po jej stwierdzeniu.
§ 2. Do zachowania powyższego terminu wystarczy wysłanie przed jego upływem zawiadomienia o wadzie.
§ 1. Sposób wydania i odebrania rzeczy sprzedanej powinien zapewnić jej całość i nienaruszalność; w szczególności sposób opakowania i przewozu powinien odpowiadać właściwościom rzeczy.
§ 2. W razie przesłania rzeczy sprzedanej na miejsce przeznaczenia za pośrednictwem przewoźnika, kupujący obowiązany jest zbadać przesyłkę w czasie i w sposób przyjęty przy przesyłkach tego rodzaju; jeżeli stwierdził, że w czasie przewozu nastąpił ubytek lub uszkodzenie rzeczy, obowiązany jest dokonać wszelkich czynności niezbędnych do ustalenia odpowiedzialności przewoźnika.
Należy mieć na uwadze, że w myśl art. 354 KC mieści się obowiązek wzajemnej lojalności pomiędzy sprzedającym a kupującym. Dłużnik (tu: kupujący) winien wykonać zobowiązanie zgodnie z jego treścią i w sposób odpowiadający jego celowi społeczno – gospodarczemu, zatem kupujący będzie zobowiązany do zapłaty ustalonej przez sprzedającego w terminie przez niego oznaczonym.
W takim sam sposób powinien współdziałać wierzyciel (tu: sprzedający), który powinien w szczególności przedstawić drugiej stronie, niebędącej fachowcem w danej dziedzinie, rzeczywisty stanu sprzedawanej rzeczy (tak też: wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 26 stycznia 1994 r., sygn. I ACr 640/94).
Termin dochodzenia roszczenia z tytułu rękojmi
Sprzedawca będzie odpowiadał z tytułu rękojmi, jeśli wada fizyczna zostanie stwierdzona przed upływem dwóch lat. Jeżeli kupującym jest konsument, a przedmiotem sprzedaży jest używana rzecz ruchoma, odpowiedzialność sprzedawcy może zostać ograniczona, nie mniej niż do roku od dnia wydania rzeczy kupującemu (art. 568 § 1 KC).
Roszczenie o usunięcie wady lub wymianę rzeczy sprzedanej na wolną od wad przedawnia się z upływem roku, licząc od dnia stwierdzenia wady. Jeżeli kupującym jest konsument, bieg terminu przedawnienia nie może zakończyć się przed upływem terminów określonych w § 1 zdanie pierwsze (art. 568 § 2 KC).
Kupujący, będący osobą fizyczną (konsumentem) ma zatem co do zasady termin dwuletni na dochodzenie roszczeń z tytułu wady fizycznej rzeczy sprzedanej. W przypadku przedsiębiorców (osób prowadzących działalność w sposób zorganizowany) roszczenie o usunięcie wady lub wymiany rzeczy sprzedanej na wolną od wad przedawnia się z upływem roku, licząc od dnia stwierdzenia wady.
Dodatkowo, w przypadku dochodzenia przez uprawnionego (tu: kupującego) przed sądem albo sądem polubownym jednego z uprawnień z tytułu rękojmi termin do wykonania innych uprawnień (np. roszczenia o naprawę rzeczy), przysługujących kupującemu z tego tytułu, ulega zawieszeniu do czasu prawomocnego zakończenia postępowania (art. 568 § 4 KC).
Zatem – co do zasady – termin na dochodzenie roszczenia z tytułu rękojmi wynosi dwa lata od dnia sprzedaży (rozumianego jako wydanie rzeczy kupującemu). Termin ten może ulec jednak skróceniu do jednego roku, jeśli przedmiotem sprzedaży jest używana rzecz ruchoma, a kupującym jest konsument (art. 568 § 1 zd. 2 KC).
ależy mieć jednak na uwadze, że w takim przypadku kupujący będzie zobowiązany do wykazania szkody powstałej na jego majątku wskutek działania sprzedającego (tzw. adekwatny związek przyczynowo – skutkowy).
Rękojmia przy zakupie używanego auta – podsumowanie
Rękojmia to ustawowo uregulowane roszczenie przysługujące kupującemu wobec sprzedawcy. W przeciwieństwie do instytucji szczególnych (np. gwarancji) jest regulacją, która przysługuje nabywcy rzeczy ex lege.
W przypadku dochodzenia roszczeń z tytułu rękojmi nie ma znaczenia, czy uprawnionym jest osoba fizyczna (konsument), czy też przedsiębiorca (osoba prawna). W obu przypadkach termin na wykonanie przysługującego uprawnienia wynosi co do zasady dwa lata.
Rękojmia przy zakupie używanego auta przyjmuje charakter odpowiedzialności absolutnej, zatem nie znajdą tu zastosowania ogólne reguły dochodzenia roszczeń, polegające na wykazaniu związku przyczynowo – skutkowego pomiędzy powstałą szkodą a odpowiedzialnością zbywcy.
- ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. z 2019 r. poz. 1145).
Polecane wzory pism:
